Rakovički potok, nekada je bio prava reka koju su krasili čista voda i brojni rakovi. Arhimandrit Ruvim, u monografiji o manastiru Rakovica, 1909. godine piše kako je, do šezdesetih godina 19. veka, potok bio poznat kao Rakovička reka. Ove navode potvrđuje i turski popis iz 1528. gde piše: “Mukata mezre Dolac, koju predstavlja njiva, što se pruža pored reke Rakovica…” Međutim, veliko krčenje šume dovelo je do isušivanja izvora koji su punili reku Rakovicu od koje danas osta samo uzani potočić i naziv koji je cela opština nasledila.

Rakovica kao ime sela se u pisanim dokumentima prvi put spominje 1560. kada su Turci napravili još jedan popis stanovništva. Kako se navodi, celo selo Rakovica naseljavali su Vlasi. Mesto je podignuto uz samu reku, podno Avale, a zanimljivo je da, na samo nekoliko kilometara, postoji još jedna Rakovica u dolini Topčiderske reke, koja je nastala početkom 20. veka. Obe Rakovice povezuje tok rakovičkog potoka koji se uliva u reku Topčiderku.

Manastir kao veza

Prema svemu sudeći, naziv Rakovica, sve do pred kraj 19. veka, zapravo nije vezivan za neko konkretno definisano geografsko mesto na području današnje Opštine Rakovica. Sam toponim je dobio na značaju tek pošto je izgrađena železnička pruga 1884. godine i postavljena železnička stanica u Topčiderskoj dolini. Vozna postaja je nazvana Rakovica, a ovo ime sinonim za sve lokacije u ovoj dolini – Muminovac, krecane, Rujice, Codice, Miljakovac… koje su postojale još u vreme Turaka.

Kako su se naselja na ovom prostoru vremenom širila, preuzimala su pripadnost Rakovici. Posebnu ulogu da se čitav kraj okupi pod ovim imenom, imao je i Rakovički manastir. Naime, ova bogomolja se prvobitno nalazila uz podavalsko selo Rakovica, ali je krajem 16. veka spaljen i srušen do temelja od strane Turaka. Rakovički manastir kasnije je podignut na današnjem mestu i, kroz svoju istoriju, predstavlja pravoslavni centar za sva okolna sela i ujedno je poslužio i kao razlog da se ceo kraj nazove Rakovica.

Inače, do 1952. godine Rakovica je pripadala raznim rejonima. Od 1952. do 1960. bila je zasebna opština. Od 1960. nalazila se u sastavu opštine Čukarica, da bi ponovo postala samostalna opština od 1974.

Najstarija naselja u rakovačkoj opštini su Kneževac i Resnik, o kojima postoje zabeleške u zvaničnim turskim katastarskim zapisima iz prve polovine 16. veka. Tada se pominju i, danas ne postojeća, naselja Hum kod Kneževca, i Dolac u blizini današnjeg manastira Rakovica.

Kneževac (sve do 1560. godine poznat pod nazivom Humska) je od posebnog značaja za Rakovicu budući da je bio dom mnogih viđenijih ljudi. Naime, u Maričkoj ulici nalazi se vila advokata Blagojevića, gde je danas smeštena Adventistička crkva, a pre II svetskog rata ovu ulicu je pregrađivala kuća advokata Đorđevića, jednog od ljudi koji su inicirali osnivanje škole u Rakovici.

S druge strane, Lisičiji potok u Košutnjaku, u periodu između dva rata, naselili su službenici Državne železnice, dok je Miljakovac ugostio porodice osoblja železnice.

Manastir Rakovica

Manastir Rakovica je najveća znamenitost ove beogradske opštine. U istorijskim izvorima prvi put se pominje 1502. godine, ali je verovatno osnovan u drugoj polovini 14. veka. Više puta je rušen, ali je na današnjoj lokaciji uspeo da preživi teško vreme turske vladavine i dočeka preporod u oslobođenoj Srbiji u 19. veku.

Uz pomoć dinastije Obrenović, pre svih Tomanije, supruge Miloševog brata Jevrema, manastir Rakovica se širio i uvećavao posede, tako da je, 1897. godine imao u vlasništvu čak 235 hektara pod oranicama, voćnjacima, vinogradima i šumom.

U manastiru Rakovica našli su večni mir dva srpska patrijarha: Dimitrije i Pavle, a tu je i porodična grobnica Jevrema i Tomanije Obrenović. U manastiru počiva i ministar vojni i kraljev namesnik general Milivoje Petrović – Blaznavac, kao i junak Prvog srpskog ustanka vojvoda Vasa Čarapić, koji je poginuo tokom boja za oslobođenje Beograda od Turaka 1806. godine.

Rakovica pod bombama

Rakovica je bila jedina beogradska opština koja je za vreme NATO agresije na SRJ bila bombardovana svake noći. Već oko 19:45 24. marta, jedna krstareća raketa je pogodila brdo Straževica, da bi se redovna i masovna bombardovanja, usled mnoštva vojnih objekata, nastavila svake naredne noći, pa i danju.

Najčešći cilj je, pored Straževice, bila Manastirska šuma, gde je bila locirana Jugoslovenska PVO. Sredinom aprila, u celoj opštini je pričinjena velika materijalna šteta nakon detonacije, koju je izazvala eksplozija bombe težine oko 2,5 tone, bačene na Straževicu. 

Rakovica u brojkama

 

  • Broj stanovnika: 108.641
  • Kretanje broja stanovnika po godinama:
    1971. – 50.798
    1981. – 87.067
    1991. – 97.752
    2002. – 99.000
    2011 – 108.641
  • Etnička struktura:
    Srbi – 92,91%
    Makedonci – 0,49%
    Romi – 0,55%
    Crnogorci – 0,72%
  • Površina: 31 km2
  • Broj naselja: 13

 

Slava opštine: Pokrov presvete Bogorodice

Dan opštine: 14. oktobar