Kako povezati obale reka sa starim delom Beograda, pitanje je koje je staro koliko i sam grad?

To je praktično pitanje, kako zbog razvoja samog grada kao privredno-trgovačkog centra, tako i atraktivnosti prestonice. U sećanjima turista nezaboravan je Kijev sa Funikulorom koji povezuje obale Dnjepra sa istorijskim jezgrom ukrajinske prestonice. Tu su i Lisabon, Zagreb, San Francisko, Budimpešta sa svojim uspinjačama i tramvajskim linijama samo su neke od metropole koje imaju neku vrstu prevoza iz jednog dela grada na više gradske kote, koje su u isto vreme postale i nezaobilazne turističke atrakcije. Otuda i višedecenijska želja Beograđana, da se što brže i lakše poveže obala Save i Karađorđeva sa Kosančićevim vencem, Kalemegdanom i gradskim korzom, Knez Mihailovom.

Ali, da li ste znali da je to učinjeno davno, i to pre više od 150 godina?

Stubovi svedoci jednog vremena

Beograd, grad na dve reke, odvajkada je predstavljao trgovačko čvorište. Lađama pod Beograd stizala je svakojaka roba. Prvi koraci ka nezavisnosti, otvorili su širom i orijentalni Beograd ka Evropi i Evropu ka Beogradu. Pojava prvih parobroda koji su brzo i lako sekli dunavske talase, naseljavanje srpskog stanovništva oko Varoš kapije, želja sa novim i drugačijim, uslovili su da sredinom 19. veka počne stvaranje trgovačke četvrti na području Savamale.

To je u isto vreme zahtevalo i drukčiju organizaciju i modernizaciju same beogradske luke. Luka na obali Save, a grad oko Kalemegdana na 117 metara nadmorske visine, pa i koji korak više.

Foto: Google Maps / Screenshot - Ostaci lifta u Karađorđevoj ulici 

Kako su naši stari povezali obalu Save i Kalemegdanske padine ili lift star 150 godina

Šetajući novouređenom Karađorđevom ulicom, sa desne strane ka Kalemegdanu i na par desetina metara od Brankovog mosta, primetićete zidine koje se “penju” uz strminu prema Kosančićevom vencu. Na prvi pogled, ovako iz daljine, dva velika kamena stuba podsećaju na neki započeti građevinski objekat, koji je zatim napušten. A reč je o ostacima velikog teretnog lifta koji je prevozio robu i sve ono što je bilo dopremljeno rekama, i radio je po principu vuče. A da je imao šta da izvuče, imao je!

Naime, onaj ubrzani rast trgovine s početka priče, uslovio je da se u lagumima i tunelima koji su građeni još za vreme austrijske vladavine u 18. veku. Temeljiti Austrijanci, bušili su u mekoj steni savske padine spremišta za potrebe utvrđenja, a o tome da je u pitanju bio vrhunski građevinski projekat govori i činjenica da su kule za provetravanje ovih laguma i dalje vidljive na Kosančićevom vencu.

Vremenom su se u ove lagume uselili srpski i cincarski trgovci koji su u njima formirali svoje magaze. Sredinom 19. veka, pristaništa i skladišta bila su zatrpana raznom robom, pa se krenulo u realizaciju neke vrste teretnog lifta, jednostavne konstrukcije ali efikasnog, kako bi se veće količine tereta podizale do Kalemegdanske tvrđave, oko koje se Beograd ugnezdio.

Iako mu je funkcija poznata, ko je tačno izgradio ovaj neobični lift danas nije poznato. Ipak, zahvaljujući jednom od najznačajnijih hroničara prestonice dr. Vidoju Goluboviću, saznajemo kako je funkcionisao. Naime, Golubović je utvrdio da je između dva velika zidana stuba koji su uzidani u strminu savske padine, postojala drvena platforma kojom je teret podizan do Kosančićevog venca. Uz pomoć metalnog kruga, platforma je povlačenjem konopa bila podizana do određene visine, te bi se tu neko vreme zadržavala ubacivanjem drvenih greda u posebne otvore na zidanim stubovima, kako bi se konji i volovi koji su vukli užad odmorili pre nego što bi ponovo nastavili svoj mukotrpni posao.

Turistička atrakcija koja čeka novi život

Nije ni poznato kada je lift prestao da radi, ni koliko je stotina, pa i hiljada tona prebacio sa obala na Kosančićev venac. Verovatno je da je vremenom sa proširivanjem varoši i probijanjem novih ulica, prestala potreba za njim. Ipak, ova starina i dalje postoji, zarasla u bršljan i šiblje, ali i dalje stamena. Ostaje pitanje da li će nekada, kao okolni lagumi u kojima se danas otvaraju restorani, pivnice i klubovi, zaživeti novim životom i postati još jedna turistička atrakcija novog-starog Beograda.