Foto: Wikipedia / NMedjedov
Hotel "Nacional" - mehana na raskršću Istoka i Zapada
Ako bi za nešto mogli da kažemo da je baš jedinstveno beogradsko, onda je to sigurno pogled sa Kalemegdan. A deo njega, kada krenete pogledom od pristaništa ka Sabornoj crkvi, je i lepa, belo-siva zgrada na samom ćošku Pariske i Kneza Sime Markovića. U njoj se nekada nalazio jedan od prvih beogradskih hotela i poslednja adresa Milovana Glišića - hotel "Nacional".
Mehana prote Vuića
Danas bi se na činjenicu da je jedan prota, a pogotovo paroh Saborne crkve, vlasnik mehane, gledalo sa podozrenjem, ali u vreme Miloševe vladavine, ovo je bilo uobičajno. Sveštenici su se, pored svog duhovnog posla, bavili i onima koji su im obezbeđivali osnovne uslove za život ili rentirali svoju porodičnu imovinu. Zato i ne čudi što se prota Dimitrije Vuić odlučio da 1840. godine u prizemlju svoje porodične kuće otvori mehanu.
Lokacija je bila idealna za ovu vrstu posla. U blizini se nalazili Saborna crkva, te konak kneginje Ljubice, kao i današnja ulica Kralja Petra I, koja je tada bila glavna trgovačka četvrt. Unosnom poslu pogodovali su i blizina Savskog pristaništa i Kalemegdanske tvrđave.
Do prve modernizacije dolazi posle protine smrti, 1850. kada kuća prelazi u vlasništvo sina Anastasa i u prvobitnom obliku ostaje narednih 10 godina, sve do donošenja Uredbe o mehanama. U to vreme, prvobitna kuća već je bila dotrajala i trošna i nije odgovarala zahtevima uredbe, te Anastas, i sam arhitekta, na njenom mestu diže novi, moderni objekat, tik uz novosagrađene Velike stepenice. Izgradnja nove zgrade trajala je sa prekidima do 1869. godine, kada je u prizemlju svečano otvorena "Narodna gostionica". Sama zgrada imala je podrum, prizemlje i jedan sprat, a glavna fasada bila je okrenuta ka Kalemegdanskoj tvrđavi. Kasnije je dozidano još jedno krilo, te zdanje dobija unutrašnje dvorište sa baštom.
Pod novim, internacionalizovanim nazivom "Nacional", prvi put se spominje 1876. godine kada je postao konačište stranaca koji su dolazili u Srbiju zbog srpsko-turskog rata. U međuvremenu su prostorije na spratu preuređene u gostinske sobe, te od gostionice postaje hotel i gradska mehana prve kategorije, jedan od prvih u Beogradu i svedok rađanja evropske i srpske varoši.
Rekonstrukcija i modernizacija hotela
Tokom narednih decenija, hotel i gostionica će više puta menjati vlasnike i zakupce. Posle Anastasa Vuića, na mesto vlasnika dolazi Miladin Čedić, da bi od 1892. godine prešla u ruke porodice Nikole Pašića. Tokom opsežne rekonstrukcije 1893. godine, dozidano je još jedno krilo, izmenjena je glavna fasada i postavljen ukrasni naziv hotela, uveden vodovod. Broj soba za goste povećan je na 33, a posebno je uređena velika terasa za potrebe gostionice u prizemlju. U starim oglasim i šematizmima, nalazimo da je 1901. godine zakupac bio Pera Jovanović. U oglasu iz 1914. kao zakupac navodi Milan A. Ristić, koji nudi "najčistiju postelju za prenoćište putnika, sa vrlo skromnom cenu cenom sa po jedan, dva i tri kreveta".
Zbog blizine Saborne crkve i izgradnje nove zgrade Patrijaršije, 1929. godine hotel se daje u zakup Srpskoj pravoslavnoj crkvi za potrebe smeštaja i rada Patrijaršije, Svetog sinoda i Duhovnog suda. Ovo je bio i kraj ugostiteljske delatnosti hotela, koji je na istom mestu radio skoro čitav vek. Posle SPC, hotel će biti davan u zakup za potrebe bolnice, privatnog teatra Veselog pozorišta "Skomoroh", da bi posle Drugog svetskog rata bio nacionalizovan. Generacijama Beograđana zrelije dobi poznat je kao filijala PIO fonda i sedište Saveza penzionera.
Zbog svog izuzetno značaja kao svedok rađanja slobodne srpske prestonice, zdanje hotela "Nacional" u Pariskoj 9, proglašeno je 1984. godine za kulturno dobro grada Beograda.