Kao prestonica Srbije Beograd može da se pohvali sa preko 8400 ulica. Neke od njih nose sasvim obične nazive, druge čak i pomalo smešne, neke vise od veka nisu menjale naziv, a neke su pravi šampione u toj kategoriji. Među njima su i one čiji je ispravni naziv predmet žestokih lingvističkih diskusija, ali ime samo jedne sigurno ne možete da izgovorite iz prve – Ulica Bahtijara Vagabzade.

Ko je bio Bahtijar Vagabzade?

Priča o Bahtijaru Vagabzadu počinje pre devedeset godina na 2500 kilometara udaljenom Kavkazu. Rođen je 1925. godine u gradiću Nukha (danas Šeki) koji je nekada predstavljao važnu stanicu na čuvenom „Putu svile“. U vreme njegovog dolaska na svet Azerbejdžan se nalazio na prelomnoj tački svoje istorije, činjenica koja će u velikom obeležiti i Vagabzadov život. Naime, posle burne istorije tokom koje je prelazio iz ruku u ruke raznih osvajača, Azerbejdžan 1918. godine proglašava nezavisnost od Rusije. Time postaje i prva demokratska i sekularna republika u islamskom svetu. Ipak, ova nezavisnost potrajaće samo dve godine jer već 1920. godine postaje deo ruske imperije u novom ruhu – SSSR-a.

Porodica 1934. godine prelazi u prestonicu Baku gde mladi Bahtijar završava školu i kasnije studije filologije na državnom univerzitetu. U to vreme započinje i njegov literarni uspon objavljivanjem pesme „Majka i fotografije“. Već 1951. godine brani doktorsku tezu koja se bavila stvaralaštvom najvećeg azerbejdžanskog pesnika, „Pesnika naroda“, Samada Vurguna. Postaje i profesor na katedri za Savremenu azerbejdžansku književnost na matičnom fakultetu, a njegova prva zbirka „Moji prijatelji“, koja se bavi patriotskim temama i pobedom nad fašizmom, biva zapažena u kulturnim krugovima Bakua.

Ipak, prilike u zemlji uzrokovane sve čvršćom Staljinovom unutrašnjom i spoljnom politikom, imale su loš uticaj na njegovo stvaralaštvo. Iako pesnik (iz) naroda, Vagabzdi je imao kritički, gotovo anti-staljinovski stav zbog čega u strahu od progona 1952. godine uništava gotovo sve svoje rane radove i ostavlja tek nekoliko pesama. One će u narednim godinama biti sakrivene na neobičnom mestu – protetičkoj nozi njegove majke.

Foto: StatesideSC

Politički disident i pesnik naroda

Staljinova smrt donela je olakšanje među protivnicima totalitarnog sistema, ali i početak Vagabzadijevih muka. Razlog za to je bila pesma „Đulistan“ u kojoj iznosi sliku unutrašnjih podela i tugovanja nastalih u narodu posle Mirovnog ugovora u Đulistanu kojim je veći deo Azerbejdžana ušao u sastav Ruskog carstva. Zbog ove pesme i nacionalnog pokreta u kome je bio je bio jedna od vodećih figura, privremeno gubi nameštenje na državnom univerzitetu u Bakuu u periodu od 1962. do 1964. godine. U svojim sećanjima piše kako je ovaj težak period, na samom rubu bede, porodica preživela prodajući porodični nakit njegove supruge.

Ipak, nastavlja da stvara sa nesmanjenim žarom, a njegova poezija i proza u kojoj se bavi temama kao što su porodica, priroda, sloboda i sve lepote azerbejdžanske kulture i jezika postaju popularne i van zemlje, posebno u Turskoj. Tokom sedamdesetih i osamdesetih ulazi u sam vrh političke scene, a ovaj uspon praćen je i Državnom nagradom Azerbejdžana (1976. godine za „Razgovor sa Lenjinom“), kao i Nacionalnog pesnika Azerbejdžana (1984).

Sa raspadom SSSR-a i konačnim dobijanjem nezavisnosti domovine, postaje i jedan od prvih poslanika Narodne skupštine.

Umro je 13. februara 2009. godine u Baku. Tokom svoje 60 godina duge karijere objavio je preko 70 zbirki pesama, 20 poema, brojne naučne radove, stotine članaka koji su prevedeni na mnoge svetske jezike.

Pesnik Azerbejdžana na beogradskim ulicama

Inicijativa da se jedna ulica u Beogradu nazove imenom velikog pesnika potekla je od strane naših sugrađana Azerbejdžanaca i Kulturnog centra Azerbejdžana u Beogradu, a povod je bila proslava 90. godišnjice rođenja Bahtijara Vagabzade. U ime prijateljskih odnosa između naše dve zemlje, Skupština grada odlučila je juna 2015. godine da se ulica na Banjici koja počinje od Crnotravske do raskršća sa Borskom i Pere Velimirovića nazove po njemu.

Pored Beograda, ime Bahtijara Vagabzade nosi jedna od glavnih ulica u Bakuu i parkovi u Koniji i Ankari u Turskoj.