Ako svi vladari na jednom kontinetu, pre ili kasnije, požele da osvoje jedan grad na “brdovitom Balkanu”, onda je taj grad osuđen da postane i ostane riznica različitih kultura i jezika. Kroz vekove, Beograd je bio domaćin i dom ljudima sa četiri kraja sveta. Zato bi se moglo reći da se u Beogradu, kroz istoriju, govorilo svim jezicima.

Na ušću dveju reka

Sloveni su u Beogradu prisutni kroz vekove, pa se često prenebregne činjenica da su i pre njih na ovom prostoru živeli različiti narodi . Nekih 7.000 godina pre nove ere na prostoru današnjeg Beograda obitavala je Vinčanska kultura, a potom su došli Tračani, Kelti i Rimljani,  Fepidi, Langobardi, Avari, Mavari, Huni, Sarmati... Mnoga plemena različitih dijalekata činila su ove narode, pa se teško mogu pobrojati svi jezici koji su se govorili u “Beogradu” sve do, otprilike 600 godine nove ere.

Naime, u ovom periodu Sloveni ili narod koji živi pored reka  počinju da se naseljavaju ispod Avale. Došli su tu da ostanu, a srpski jezik od tada je vazda bio prisutan u Beogradu.

Zanimljivo, premda je jezik poput živog organizma u stanju da evoluira, razvija se i širi, današnji Beograđanin mogao bi se relativno lako sporazumeti sa komšijom od pre desetak vekova. Doduše, teže pismenim putem ali, ako bi ste mogli da skoknete do prošlosti, zar bi ste zaista razmenjivali pisma?

Smenjivanje osvajača

Pod Karlom Velikim Franci preuzimaju vlast u Beogradu, pa na prelazu 7. i 8. veka u Singidunumu se govorilo jezikom franačkog carstva. Potom dolaze Bugari 827. godine, a za njima Mađari i Vizantijsko carstvo.

Zvanični jezik delio je sudbinu same teritorije. Kako su se Ugarska, Vizantija i Bugarska vijale na bojnom polju i smenjivale na vlasti, smenjivale su se i jezici na kojima je narod plaćao danak, ali uvek plakao na srpskom.

A onda se na istoku podigla velika sila. Turci pod vođstvom Sulejmana Veličanstvenog 1521. godine osvajaju Beograd. Beograđani su morali ponovo da uče novi jezik.

Jezik u Beogradu tokom novije istorije

Od tada pa do danas, na ulicama Beograda svakoga dana mogu se čuti različiti strani jezici. Kineski, ruski i engleski jezik, najčešće, ali i španski, portugalski, nemački, francuski...

Zanimljivo je da je i sam srpski jezik, tokom vremena, dobio određene alternativne verzije poput šatrovačkog (izvrtanje slogova reči) koji je zapravo nastao još u vreme dok su Turci bili u Beogradu tokom 19. veka.

Šatrovački su izmislili mangupi kako ih policija ne bi razumela dok razgovaraju. O tome govori onovremski policajac Tasa Milenković.

- Običaj je bio da su se iz kuća jela često nosila u pekare na pečenje. Đuveči, papazjanije, mesa, pite, hleb i druga jela nosila su se u pekare jutrom, a u podne se vraćale kućama. Turci su imali problem, jer su se zadržavali po dućanima, pa su njihove žene morale postarati da se pečena roba vrati kući.

Kako bi posao završile, Turkinje su često upošljavale dečake sa ulice da im donesu pitu ili šta već treba iz pekara, a zauzvrat bi im davali neki kolač. Međutim, manguparija je ubrzo promenila manir. Umesto da odnesu robu gazdaricama, oni bi je pojeli, a tepsije i tanjire sakrivali u pećinama na Tašmajdanu, gde ih je policajac Tasa nalazio.

E, kako bi neopaženo upozorili da žandarmi dolaze, mangupi su izmislili šatrovački koji se zatim proširio među ljudima s one strane zakona i zadržao kao cool sleng u današnje vreme.