Umni ljudi kažu da je kod Srba zadužbinarstvo, uz krsnu slavu, “duhovni običaj” koji je vekovima okupljao narod oko ideje dobročinstva, plemenitosti, sveukupnog društvenog prosperiteta, očuvanja identiteta, i na taj način trajno služio svom narodu. I kada je tom narodu bilo najteže, stradanja i siromaštvo, darivanja za nauku, prosperitet, za društvo nisu prestajala.

“Ubrzanjem” životnog stila, sa sve većim strastima za posedovanje materijalnog što sve snažnije karakteriše sadašnjost i određuje budućnost, zadužbinarstvo i dobročinstvo opstaje kroz vekove čuvajući kulturni, nacionalni identitet i duh srpskog naroda. Znala je ta amplituda dobročinstva u nekim istorijskim periodima malo “zaravniti”, ali nikada nije stala. Nakon jednog perioda upravo zaravnjanja te amplitude, zadužbinarstvo se obnavlja. Najvidljivije je to kod Beogradskog univerziteta.

Nekada se govorilo i pisalo “zadušbina”, što predstavlja zgradu za nečiji spomen, “za dušu”

“Čovek kad učini dobro delo, ne treba o tome da udara na sva zvona, smatram da je to nešto sasvim normalno”- komentar je na svoje dobročinstvo jedne “nove” zadužbinarke koja je želela da ostane anonimna, a koja je odlučila da studentima sa prosekom 10.0 pomogne kroz poklon od 30 000 evra i pokućustvo Beogradskom Univerzitetu. Ova gospođa nema direktnih potomaka a njena šira familija je stituirana i živi u inostranstvu. I ova njena rečenica najslikovitije govori o odnosu “običnog” građanina prema zadužbinarstvu i pokazuje da se “dobročinstvo” vratilo.

Ili drugi slučaj procenjen na pola miliona evra. Naime, Petar Srnić sa porodicom zaveštao je Univerzitetu tri stana u Beogradu ukupne površine 200 metara kvadratnih. Dva su na Vračaru kod hrama Svetog Save i jedan na Crvenom krstu. Izdavanjem ovoga stambenog prostora moglo bi se stipendirati 20 studenata. Testamentom će biti osnovana Zadužbina porodice Srnić. Pored pomoći Beogradskom univerzitetu, Srnić je svom rodnom selu Ostra kod Čačka, uz pomoć donatora, obezbedio sredstva za izgradnju vodovoda, ambulante i crkve. Svoju biblioteku, sa nekoliko hiljada knjiga, pokloniće čačanskoj opštini.

Odlukom ovih parodica posle dužeg vremena na Beogradski univerzitet vraća se nekada dobro prepoznatljiv duh zadužbinarstva kod Srba. Motiv ovih dobročinitelja da postanu zadužbinari najstarije visokoškolske ustanove u region, po njihovim rečima, je stvaranje kvalitetnog visokoobrazovnog kadra, pomoć studentima.

Jedan od najbogatijih na svetu

Najstariji fond Beogradskog univerziteta je osnovan 1890. godine i svrha mu je bila podizanje Botaničkog vrta. Zadužbinari i dobrotvori bili su i kapetan Miša Anastasijević, Đoka Vlajković, Ilija M. Kolarc. Tu je bio i Vlajko Kalinić, Milan Stefanović Smederevac, a najvredniju imovinu je ostavila kraljica Natalija. Prema nekim procenama, zahvaljujći donacijama preko 90 zadužbinara, imovina BU procenjena je na preko milijardu dolara, čime se po bogatstvu svrstavao u prvih pet univerziteta u Evropi. Imovina je obuhvatala od novčanih sredstava i deonica, značajnih umetničkih i stručnih zbirki, preko velepnih zgrada u Beogradu i Srbiji sve do šuma, pa čak i rudnika.

Nažalost, tokom Drugog svetskog rata imovina Univerziteta doživela je sudbinu čitave države. Neki od objekata su srušeni i tokom okupacije presušili su gotovo svi izvori finansiranja. Nakon rata zadužbine su nacionalizovane i dugo vremena Beogradski univerzitet nije mogao raspolagati svojom imovinom. Promene državnog uređenja omogućile su da Univerzitet pokrene ni pravnih sporova za restituciju imovine, od kojih neki traju već više od 2 decenije. Deo imovine je čak i vraćen, te je obnovljen rad nekih fondova. 

Univerzitet je osnovao i Fondaciju “Novi dobrotvori Univerziteta u Beogradu” sa ciljem obnove duha zadužbinarstva i pomoći rada drugih zadužbina, pomoći studentima, usavršavanju naučnih radnika Univerziteta.

Zadužbinarstvo je jedini duhovni običaj koji je sačuvao istorijski kontinuitet

Značaj zadužbinarstva je višeslojan. Oko njih se okupljao narod, širila se ideja dobročinstva, očuvanja nacionalnog identiteta i činjenice da trajno služi narodu. I u vremenu ovog “globalnog sela” budi se, obnavlja se zadužbinarstvo i osnivaju se fondovi Beogradskog univerziteta. Pored ostalog, tu su novoosnovani fondovi “Sestre Bulajić”, “Ljubice Cige Vojteh Dragićevići Nikole Dragićevića”, Legat “Danice i Ivana Feofilaktov” i “Legat Koste Migrića Univerzitetu u Beogradu”.