Vojislav S. Veljković rođen je u Beogradu, 1865. godine, u nadaleko čuvenoj porodici Veljković. Bio je srpski političar i pravnik. U profesionalnoj karijer bio je profesor prava na beogradskoj Velikoj školi i više putaministar.  Njegov buntovni politički život obeležilo je članstvo u Liberalnoj, zatim Narodnoj, a kasnije Demokratskoj stranci. Bio je predsednik beogradske opštine za vreme austrougarske okupacije u Prvom svetskom ratu. Ono po čemu je njegovo ime ostalo zapisano na kulturnoj mapi Beograda, je podatak da je osnivač prvog privatnog muzeja u Beogradu i na Balkanu, Paviljona porodice Veljković.

Porodica Veljković

Veljkovići su bili jedna veoma imućna porodica koja je volela umetnost i ulagala u nabavku umetničkih dela. Ova ugledna porodica intelektualaca bila je poreklom iz Paraćina, čiji koreni sežu do kneza Veljka i Karađorđevih vremena, i koja je od Prvog srpskog ustanka imala važnu političku i ekonomsku ulogu u razvoju i napretku Srbije. Dala je nekoliko istaknutih oficira, političare, ministre. Vojislav je rođen u porodici Stojana Veljkovića, jednog od prvih srpskih doktora prava, eksperta za rimsko i krivično pravo i predavača na Beogradskom Liceju, i jednog od vođa Liberalne stranke u 19. veku. Kao i otac, studije prava završio je na Sorboni, gde je doktorirao 1893. godine sa tezom o trgovačkim ugovorima. Neki smatraju da je njegov boravak u Francuskoj uticao na razvoj ljubavi prema umetninama, pošto po povratku u domovinu počinje da formira svoju bogatu kolekciju. 

Foto: Wikipedia / Milan Jovanvoić - Vojislav Veljković iz mlađih dana

Dr Vojislav Veljković

Zahvaljujući uspešno odbranjenoj doktorskoj tezi, ali i ugledu oca, Vojislav Veljković dobija poziv da predaje administrativno pravo na beogradskoj Velikoj školi. Kao predavač periodu od 1896. do 1899. godine, piše udžbenik "Odnos između sudske i administrativne vlasti u državi". 

Akademska karijera se završava pozivom sa dvora da stupi u službu mladog kralja. Kao lični sekretar kralja Aleksandra Obrenovića, uživa veliko poverenje kralja koji mu prepušta celokupnu državnu prepisku. Ovaj angažman ne traje dugo, jer se pragmatični i smireni Veljković našao u procepu između porodične odanosti dinastiji Obrenović i zabrinutosti zbog ženidbe kralja Dragom Mašin. Neposredno pre Majskog prevrata, daje ostavku i napušta kraljevu službu. 

Više puta je bio ministar. Posle Majskog prevrata kratko vreme je bio ministar finansija u vladi Jovana Avakumovića, ali je zbog optužbi da je izdao Obrenoviće sišao sa ministarskog mesta posle samo dva meseca i svoj politički angažman nastavio kao poslanik u parlamentu. Ovo su bile tubulentne godine i za njegovu matičnu stranku. Zbog neslaganja oko načina nastupa,  Liberalna stranka se posle dolaska Petra Karađorđevića na presto podelila u Nacionalnu stranku pod vođstvom Stojana Ribarca i Liberalno-demokratsku stranku koju je predvodio Veljković. Obe stranke su se 1904. godine udružile pod nazivom Narodna stranka.

U posleratnom periodu ponovo postaje ministar, i to kao ministar trgovine i industrije u provoj posleratnoj vladi. Burne političke godine između dva svetska rata, dovode do pada stare i proglašenja nove vlade već 1919. godine, kada regent Aleksandar Karađorđević predaje premijerski mandat Ljubi Davidoviću, osnivaču Demokratske stranke. U sastavu ove vlade bio je ministar finansija. Razorena i ratom osiromašena država, zahtevala je da se pristupi reformi monetarnog sistema i valutnoj reformi, što je i bio osnovni Veljkovićev cilj. Ovaj veliki zadatak obuhvatao je konsolidaciju celokupnog monetarno-finansijskog sistema koji je se nalazio u haosu, jer se sa jedne strane nalazila ratom uništena Srbija, a sa druge strane nove članice zajedničke države, koje su i dalje bile u pregovorima po pitanje finansijske sukcesije raspalog Austro-ugarskog carstva.  

Foto: National Numismatic Collection, National Museum of American History - Jugoslovenski dinar iz 1919. godine

Jedan od najznačajnijih poteza bio je potpisivanje ugovora 26. januara 1920. godine, po kome je od 1. februara 1920. stupio na snagu Zakon o Narodnoj banci Kraljevine SHS, kojim je Narodna banka postala emisiona ustanova i preuzela vođenje monetarne politike. Ministarstvo finansija je u to vreme štampalo jedinstvenu novčanicu pod nazivom dinar, koja je na obe strane imala oznaku vrednosti u krunama, po paritetu jedan dinar - četiri krune. Zbog ovoga ga smatraju tvorcem jedinstvenog jugoslovenskog dinara koji je zamenio valute koje su do tada paralelno korišćene: srpski dinar, austorugarska kruna, crnogorski perper i lev. 

Nakon smene vlade čiji je ministar finansija samo mesec dana posle, 26. februara 1920. godine, jedno vreme je bio predsednik Finansijskog odbora jugoslovenske Skupštine, a zatim se povukao iz javnog života.

Pored svog bogatog profesionalnog i političkog angažovanja ovaj "buntovnik s razlogom", kako ga još nazivaju, Veljković je bio i jedan od osnivača liberalnog "Srpskog književnog glasnika" 1901. godine. List koji je okupljao grupu srpskih intelektualaca školovanih u Francuskoj i Švajcarskoj, pozivao je na prekid odnosa sa dotadašnjom proaustrijskom politikom kralja Aleksandra Obrenovića i uvođenje francuskih i engleskih kulturnih obrazaca. Jedan od autora tekstova u prvom broja časopisa bio je i sam Veljković.   

Vojislav Veljković preminuo je 28. januara 1931. godine u Beogradu. Izgradnju namenske zgrade u kojoj bi bile smeštene umetnine iz njegove kolekcije, nije doživeo. 

Foto: Wikipedia / Marjana - Kuća porodice Veljković u Birčaninovoj ulici

Imovina porodice Veljković

Generacije porodice Veljković stvorile su gotovo neprocenjivu imovinu. Bili su osnivači i vlasnici Vračarske zadruge, na čijem mestu se danas nalazi Turska ambasada. Imovina je obuhvatala i parni mlin i 60 hektara voćnjaka i vinograda u Smederevu, a bili su i većinski akcionari "Vajfertova" pivare. Zgrada Paviljona porodice Veljković - Museo u Birčaninovoj, u kom su se nalazili i bronzani odlivci Mikelanđelovih statua, je delimično vraćena, dok deo imanja i dalje koristi Centar za kulturnu dekontaminaciju. U nekadašnjoj bašti šimšira ispred porodične kuće, danas je Konzulat Nemačke. I hotel "Srpski kralj" je bio vlasništvo porodice Veljković, ali je porušen u bombardovanju 1941. godine. Umentička dela iz Veljkovićeve kolekcije i dalje su u posedu države.