Foto: Milena Arsenić
Za kim zvona zvone tačno u podne?
Već 563 godine sve hrišćanske crkve tačno u podne zvone za Beograd, sem na američkom kontinentu. Zašto?
Beograd, grad burne istorije, jedan je od najstarijih u Evropi. Britanski izvori zabeležili su "da je Beograd grad oko koga se vodilo najviše bitaka u istoriji čovečanstva". Kažu i da se za njegovo osvajanje vodilo više od 110 vojevanja i da je skoro toliko puta razoren. Ovo svakako treba "zahvaliti" svom geografskom položaju. Naime, grad je okružen vodom, na obodu Panonske nizije, na razmeđu mnogih kraljevstva i carstva, po svim taktičkim udžbenicima od izuzetnog strateškog značaja, mesto gde su se ukrštali vodeni i kopneni trgovački putevi. Tu nemirnu beogradsku prošlost oslikavaju i imena koja su mu razni osvajači davali: Kuća ratova, Vrata Istoka, Breg borbe i slave, Kapija zapada, Breg za razmišljanje, Misir Rumelije, Kuća slobode… Svi oni koji su dolazili, prolazili i oni koji su ostajali, želeli su da budu vladari Beograda.
Beograd pod udarom Turaka
Beograd je vekovima bio "trn u oku" osmanlijskim osvajačima, jer je stajao na putu njihovim osvajačkim težnjama prema hrišćanskoj Evropi.
Prvi nasrtaj Osmanlija desio se 1440. godine. Beograd se odbranio i pored ogromnog razaranja. Šesnaest godina su trajale turske pripreme za novi osvajački pohod na Beograd, tada najznačajniju ugarsku tvrđavu na južnoj granici. Ovaj put na čelu pohoda se nalazio sultan Mehmed II Osvajač. U isto vreme, cilj mu je bio da se konačno obračuna sa Srbima koji su branili tadašnji prestoni grad despota Đurađa Brankovića, Smederevo. Opsednuto i bombardovano Smederevo je odolelo osmanlijskim topovima, pa se sultan okrenuo ka Beogradu.
Beograd je osvajače ugledao u osvit 4. jula iste, 1456. godine. Opsada je trajala gotovo tri nedelje. Mnogi evropski vladari, razjedinjeni u sitnosopstveničkim interesima, ostali su nemi na turski pohod. Ni u samoj Ugarskoj nije bilo dogovora o zajedničkom otporu. Tako su ogromnu tursku silu dočekali odredi okupljeni oko Janoša Hunjadija, u srpskim pesmama opevanog Sibinjanin Janka, kao vođe odbrane Beograda. Nije poznat tačan broj branilaca, smatra se da ih je bilo između 10 i 20 hilljada. Ali zna se da su posadu sačinjavali slabo naoružani krstaši koji su došli iz Ugarske, Češke, Nemačke, Austrije i da su bili stacionirani u logoru koji se nalazio kod Zemuna. Odbranu su činile i trupe koje je poslao stari despot Đurađ.
Osmanlije su krenuli u napad 14. jula rečnom flotom sa Dunava, pokušavajući, neuspešno, da grad odvoje od reke. Potom su usledili siloviti napadi nedelju dana kasnije, 21. jula, kada je nepregledno more od preko 100.000 turskih i vazalnih vojnika zapljusnulo zidine Beogradske tvrđave. Tek tada je svima bilo jasno da nije u pitanju neki izviđački pohod beznačajnog turskog zapovednika, već sva sila sultanovog gneva koja je pretila Evropi. Jurišali su svom silom i naišli na žestok otpor hrišćana.
U jednom trenutku u odbranu grada uključilo se i sveštenstvo, a borbe su vođene i na ulicama. Janičari su čak i prodrli u grad, ali ih je komandant odbrane grada Mihailo Silađi, potisnuo iz grada.
Podršku opkoljenom Beogradu tokom opsade daje i papa Kalist III. On naređuje da svakog dana tačno u podne, u celom tada poznatom hrišćanskom svetu, crkvena zvona zvone i da se vernici mole za branioce Beograda.
U slavu Beograda, podnevna zvona zvone i danas
Branioci su izdržali sve turske napade i Beograd je odbranjen. Vest o pobedi odjeknula je kao "udar groma" širom hrišćanskog sveta. Mnogi su se ponadali da sultanov poraz pod Beogradom predstavlja i konačan kraj turskih aspiracija prema Evropi. Venecijanski papa Kalist III bio je toliko radostan da je poslao vest o porazu Osmanlija na sve strane sveta i naređenje da se organizuju svečanosti u čast veličanstvene pobede branilaca Beograda. Takođe, u njihovu slavu papa je 6. avgust proglasio "Danom beogradske pobede".
Istoričari tog vremena zapisali su da su vest o pobedi Beograda i papina naredba u pojedine delove tadašnjeg sveta stigle istovremeno, što je bio dodatni povod za organizovanje narodnih veselja. Za života, a umro je 1458. godine, papa nije povukao ovu naredbu. Ova legenda ostala je do danas, pa tako oglašavanje crkvenih zvona u podne neki nazivaju i "beogradskim" zvonima. I tako 563 godina svakodnevno. Izuzetak su crkve u Americi, koja u to vreme još nije bila otkrivena.
Pobeda Hrišćana biće privremeni predah u burnoj istoriji prestonice. Beograd 1521. godine osvaja sultan Sulejman Veličanstveni i tada po prvi put postaje deo Otomanskog carstva.