Prolazimo pored nje skoro svaki dan, ali malo ko zna njenu sudbinu. Adresa joj je više nego ekskluzivna – Kralja Milana 2. Sa svojih 150 godina upamtila je petoricu kraljeva i petoricu srpskih predsednika koji su boravili u dvorskim zdanjima na drugoj strani ulice. Zbog svojih godina ubraja se među najstarije zgrade ovog dela grada.

Trgovci, carski poslanici i siročad

Današnji Dom Vukove zadužbine sazidan je 1871. godine na samom obodu varoši. Tih godina u zaleđu Terazija i Abadžijske četrvti rađao se kvart zdanja koje su gradili viđeniji beogradski trgovci, političari i poneki industrijalac. A kako i ne bi, upravo se u bivšoj Simićevoj kući nalazio kneževski dvor, centar političkog života u Srbiji.  

Tim putem pošao je i ugledni beogradski trgovac Dimitrije Mita Golubović, koji je arhitekti Aleksandru Bugarskomdao zadatak da naspram zgrade Dvora izgradi dostojno zdanje za njegove potrebe. Bugarski je, naime, u to vreme već bio poznat kao arhitekta beogradske elite, o čemu svedoči i Zgrada Narodnog pozorišta čiji je projektant bio. Zanimljivo je da će upravo Bugarski biti arhitekta zadužen za izgradnju današnjeg Starog dvora za potrebe Milana Obrenovića.

Ali, vratio se za trenutak u sedamdesete godine. Ovo zdanje nikada nije bilo Golubovićem dom. Odmah po izgradnji postalo je sedište Ruskog carskog konzulata u Beogradu. Ne treba daleko gledati da bi se shvatilo da je u večitoj igranci na obrenovićevskoj političkoj sceni, ovo bio krajnje promišljen potez.

Konzulat je na ovoj adresi boravio do 1877. godine, kada se u zgradu useljava Zavod za srpsku siročad. Osnivanje ovog Zavoda bio je veliki iskorak ka rešavanju problema mališana koji su pre toga imali prilično neizvesnu sudbinu na beogradskim ulicama. Sirotište ostaje na ovoj adresi tek dve godine, do 1879. godine, kada se i formira Društvo za potpomaganje i vaspitanje sirotne i napuštene dece, koje je imalo u planu izgradnju sopstvenog doma.

Era Ministarstva prosvete i sukob oko stila

Najduži podstanar najstarije zgrade na Terazijama bilo je Ministarstvo prosvete. Uz prekide zbog ratova, prosvetari su u ovom zdanju boravili od 1879.  do 1952. godine. Tokom ovih sedamdeset godina, a usled potrebe da se pod jednim krovom smeste sva odeljenja Ministarstva koje je ubrzano raslo, zdanje je više puta doziđivano i renovirano.

Najobimniji zahvati obavljeni su 1912. godine kada je zgrada značajno proširena,  dobila današnju fasadu i unutrašnje ukrase. Za novi izgled bio je zadužen neobični dvojac – arhitekta Branko Tanazević i slikar Dragutin Inkiostri Medenjak. Ovaj izbor je donekle doživljen kao kontroverzan u beogradskim umetničkim krugovima, jer je su Tanazević i Medenjak bili na suprotnim krugovima kada je u pitanju umetnički stil kojim se trebalo voditi prilikom novih radova. Naime, još 1906. godine Inkiostri, pristalica stila sa jakim nacionalnim motivima i ornamentima, angažovan je za oslikavanje i preuređenje dvorišnog krila. Sa druge strane, Tanazević je insistirao na srpsko-vizantijskom stilu, koji je dodatno bio inspirisan teritorijalnim proširenjem Srbije prema severu Makedonije, Kosova i Metohije, posle Prvog balkanskog rata.

Na kraju, projekat je uspešno završen u sam osvit Velikog rata.

Od nemačke škole do Doma Vukove zadužbine

Ulaskom austrougarske vojske u Beograd, gasi se i privremeno i srpsko ministarstvo prosvete. Dok se nad dvorom vijorila žuta zastava sa crnim habsburškim orlom, zgrada ministarstva postala je kancelarija Glavne intendanture austrougarske vojske i Glavna poštanska uprava.

Posle oslobođenja, u zgradu se ponovo useljava ministarstvo prosvete, ali ovaj put SHS i Kraljevine Jugoslavije. Još jedno proširenje izvedeno je 1926. godine kada je u produžetku placa prema ulici Kraljice Natalije dozidano još jedno krilo. U to vreme, ova zgrada je imala i podstanare, tako da se u njoj nalazila i redakcija časopisa „Ženski pokret“.

Ipak, ni proširenje krajem dvadesetih nije bilo dovoljno da se svi činovnici nađu na jednom mestu, te je 1937. raspisan konkurs za izgradnju Palate Ministarstva prosvete. Iako je konkurs bio donekle uspešan (izabrana su dva druga mesta, ali ne i prvo), sa velikom pompom najavljivano je rušenje postojeće zgrade Etnografskog muzeja i izgradnja novog zdanja za prosvetare. Još jednom umešao se rat, tako da na uglu Kneza Miloša i Birčaninove nije iznikla planirana zgrada.

Tokom Drugog svetskog rata, u zgradi se nalazilo Odeljenje za nastavu na nemačkom jeziku. Prosvetari se po treći put vraćaju u zdanje 1944. godine, prvo kao Povereništvo za prosvetu NR Srbije, a kasnije i kao Ministarstvo prosvete. Već 1952. godine Ministarstvo prosvete se seli u palatu u Nemanjinoj 22-26 gde se i danas nalazi.

U naredne tri decenije, u terazijskoj zgradi boraviće Savezni zavod za patente i Savezni zavod za produktivnost rada. Tu se nalazila i redakcija lista „Mladost“.

Napokon, 1988. godine ključeve zgrade dobija današnji stanar – Vukova zadužbina, a na pročelju je velikim slovima ispisano Dom Vukove zadužbine. Ova značajna nacionalna institucija nastala je 1987. godine povodom proslave 200. godina od rođenja Vuka Stefanovića Karadžića. Cilj Zadužbine je obeležavanje imena i dela velikog prosvetitelja i podsticanje razvoja naše kulture na osnovama koje je Karadžić postavio pre gotovo dva veka.

Ipak, ovo nije kraj priče o Domu Vukove zadužbine. Naime, dugo se smatralo da su Medenjakove zidne kompozicije uništene tokom vremena i ratova, ali ispostavilo se da je bar deo njih sačuvan srećnim slučajem. Naime, deo zidnih slika koje se nalaze u prolazu ka dvorištu prekrečen je, verovatno nenamerno, posle Drugog svetskog rata. Ovaj alegorijski prikaz Vere, Prosvete, Istorije i Umetnosti slučajno je otkriven 1963. godine i obnovljen za buduće generacije, te danas predstavlja jedini sačuvani deo prvobitnih bogatih unutrašnjih ukrasa. Takođe, prilikom opsežne rekonstrukcije 1997. godine na pročelju je postavljen grb Kraljevine Srbije.