Novembra 1943. godine, u jeku Drugog svetskog rata, po Jugoslaviji su se počele širiti priče o podvizima partizana. Jedna pisaća mašina i konfiskovani prijemnik bili su jedine sprave kojima su vesti o uspesima branitelja dospevale do običnog sveta. Osim njih, kopije propagandnog materijala pravila je, uz pomoć voska, pisaljke i mastila, naprava zvana geštetner.

Improvizovana redakcija počela je sa objavljivanjem izdanja iz bosanskohercegovačkog Jajca. Iza nje je stajala Komunistička Partija Jugoslavije na čelu sa Josipom Brozom, pod čijim vođstvom su se partizanski odredi borili tokom rata. Za njeno osnivanje, pak, zaslužan je bio Moša Pijade.

Uz članstvo u tadašnjem Centralnom komitetu Saveza komunista, Pijade je godinama unazad bio aktivan u novinarskoj i publicističkoj delatnosti. Sada je novu agenciju valjalo krstiti i prikladnim nazivom. Tri su predloga bila na dnevnom redu: Telegrafska agencija slobodna Jugoslavija (Tasjug), Novinska telegrafska agencija slobodne Jugoslavije (Notasjug) i Telegrafska novinska agencija nova Jugoslavija (Tenanoj). Odlučivši se na najjednostavniju varijantu, Pijade je redakciji nadenuo ime Telegrafska agencija nove Jugoslavije. 5. novembra 1943. godine, kroz etar se prvi put začulo „Tanjug javlja, Tanjug javlja“, a na mesto prvog direktora stupio je novinar Vladislav Ribnikar.

Foto: Wikipedia /Državni arhiv Severne Makedonije

Skromni počeci i prva modernizacija Tanjuga

Iako je rad započela u skromnim uslovima, novoosnovana Telegrafska agencija imala je jake uzore. Tokom Drugog svetskog rata (uz kratak period po njegovom okončanju), Tanjug je u tadašnjoj Demokratskoj Federativnoj Jugoslaviji najpre bio glasilo partizanskog pokreta. U realizaciji programskog sadržaja tih se godina mahom ugledao na sovjetsku državnu agenciju TASS. Jake veze između dve zemlje mahom su bile uslovljene zajedničkom komunističkom ideologijom, te je ugledanje na ruskog medijskog giganta, uz uticaj Rusije na unutrašnju politiku zemlje, bilo neizbežno.

Mali napredak Tanjug je doživeo 1947. godine: odmenivši telegraf, u agenciju su pristigli teleprinteri. Do prave modernizacije, ipak, agencija će sačekati još desetak godina. U međuvremenu i uticaj TASS-a počinje da jenjava – odbijajući da dalje prihvata sovjetsko vođstvo, Jugoslavija 1948. godine biva isključena iz novoosnovanog Informbiroa.

Oslonivši se na sopstvene snage, Tanjug će početi da stiče reputaciju kao nacionalna i komercijalna novinska agencija. 1957. godine u Tanjugu se pojavljuje prvi savremeni radio-printer, a njegova centrala se u međuvremenu seli u Beograd. Sa prijemnim centrima u Batajnici i Ovči i otpremnim centrom u Makišu, Tanjug postaje savremeni emiter najznačajnijih zbivanja u zemlji. Podršku je imao u vidu subvencija od strane Saveznog izvršnog veća SFRJ (kasnije Savezne vlade SRJ), a s početka ’60-tih godina 20. veka i preseljenja u zgradu PRIZAD-a, Tanjug će dobiti novu adresu na beogradskom Obilićevom vencu.

Foto: Wikipedia / Dungodung

Kako je Tanjug došao u Beograd

Monumentalna građevina na lokaciji Starog grada, podignuta uoči Drugog svetskog rata, pripadala je Privilegovanom izvoznom akcionarskom društvu. S obzirom na predratno stanje inflacije, ova je institucija, radeći na unapređivanju izvoza, imala veliki značaj za tadašnju privredu. Funkcionišući do tada po iznajmljenim prostorijama, PRIZAD krajem ’30-tih godina prošlog veka podiže sopstvenu administrativnu zgradu.

Idejno rešenje nastalo je nakon konkursa objavljenog 1937. godine. Osmislio ga je arhitekta Bogdan Nestorović, a uz elemente modernističke arhitekture, inspiraciju je našao u francuskom monumentalizmu. Kako pogled na njega pada iz svih okolnih ulica, veličina ovog zdanja, uz spoj pravougaone i lučne šeme, došla je do punog izražaja.

Od vremena kada je podignuta, PRIZAD-ova zgrada postala je jedna od najistaknutijih u Beogradu. Ništa manje impresivan nije bio ni njen enterijer: od glavnog ulaza urađenog u mermeru, do luksuznih sala i prostranih, svetlih kancelarija. Tako se zdanje izdvojilo i kao jedno od najznačajnijih ostvarenja Bogdana Nestorovića. Akcionarsko društvo se u ove prostorije uselilo novembra 1939. godine, da bi ga posle rata nasledila bezbednosna služba OZNA.  Dolaskom Tanjuga, u holu zgrade se našla i skulptura njegovog osnivača Moše Pijade.

„Kako Tanjug javlja...“

Od 1985. godine, Tanjug u skladu sa modernizacijom novinarstva prihvata i nove tehnologije. Kompjuterizacija i nabavka savremenih teriminala uslovila je napuštanje centara u Batajnici, Ovči i Makišu. Najznačajniji Tanjugov servis postao je Generalni servis, putem kog je domaća javnost obaveštavana o najznačajnijim događajima u zemlji, regionu i svetu, a svetska o zbivanjima u Srbiji.

Izrastajući u jedno od najznačajnijih javnih preduzeća, među Tanjugovim klijentima našli su se ne samo mediji i državne ustanove, već i privredne i bankarske institucije. Od oktobra 2015. godine, međutim, sudbina Tanjuga stavljena je pod znak pitanja. Prestanak važenja Zakona o javnom preduzeću iznedrio je odluku državnih organa i o prestanku rada agencije.

Uprkos tome, Tanjug je nastavio da deluje kao aktivno javno preduzeće, emitujući u proseku oko 130.000 informacija, 12.500 tonskih izveštaja i 42.500 video zapisa godišnje. Od davnog novembarskog „Tanjug javlja“, agencija je postala sinonim za tačne i proverene informacije. S kraja 20. veka, na popularnosti je dobila i zahvaljujući Milovanu Vitezoviću i Zdravku Šotri. Čuvenu repliku iz filma „Lajanje na zvezde“ i danas pamte generacije odrasle ’90-tih: „Kako Tanjug javlja, ja te volim“ ne samo da je ušla u istoriju domaće kinematografije, već je postala i jedna od najlepših izjava ljubavi sa filmskog platna.