Foto: Pavle Kaplanec
SIV - preteča Palate Srbija
Kada krenete niz Brankov most ka kružnom toku, u prostoru između Bulevara Mihajla Pupina i Bulevara Nikole Tesle, odmah iza Ušća, smeštena je Palata Srbije. Zdanje upriličeno u novobeogradskom bloku 13 mnogim generacijama u sećanju je ostalo kao SIV. Impozantan objekat, neosporne arhitektonske jedinstvenosti, visoke estetike i originalnosti i dalje pamti dane stare slave.
Od predstavništva Vlade FNRJ do Palate Srbija
Monumentalni objekat koji je tokom godina nosio više naziva SIV, SIV 1, Savezno izvršno veće , Palata federacije i danas Palata Srbije počet je da se gradi još davne 1947. godine.
Po raspisanom konkursu prvo mesto osvojile su zagrebačke arhitekate Vladimir Potočnjak, Anton Ulrih, ZlatkoNajman i Dragica Perak. Prvobitna namena je bila da se u zgradi smesti predstavništvo vlade FNRJ, međutim tokom godina izgradnje došlo je do rekonstrukcije vlasti te se tu useljava Savezno izvršno veće.
Gradnja započeta u junu 1947. godine predviđala je objekat kao kombinaciju modernističkog i monumentalističkog stila, sa elementima sovjetskog socrealizma. Nedugo po početku gradnje, već 1949 godine izgradnja biva prekinuta i usleđuje višegodišnja pauza. Nakon što je odlučeno da se izgradnja nastavi, dorada projekta poverena je beogradskom arhitekti Mihailu Jankoviću i projektnom birou „Stadion”, pod čijim nadzorom je objekat i realizovan u periodu od 1955. do 1961. godine. Pod palicom arhitekte Jankovića odustaje se od socrealizma i okreće se modernističkom duhu gradnje. U izgradnji jednog od prvih objekata u ovom delu grada neizostavno su učestvovale i omladinske radne brigade iz čitave nekadašnje Jugoslavije, a svečano otvaranje bilo je 1961. godine.
Veličanstveni saloni
Objekat čija istorija pokazuje složenost političkih, društvenih, kulturnih i umetničkih okolnosti u Jugoslavijiizgrađen je u obliku slova H. Arhitekta Janković je osmislio centralni deo sa svečanom salom, anekse oko zgrade, enterijer i obradu fasade, te je premestio svečani ulaz na južnu stranu. Zgrada je dobila i niz svečanih i pomoćnih salona na prvom spratu, sale za održavanje sednica, 28 kabineta za članove Saveznog izvršnog veća, kancelarije za administraciju, kao i garažu.Kompleks koji obuhvata neverovatnih 5500 kvadrata u svom sklopu poseduje i 1000 kancelarijskih prostorija.
Bez sumnje najlepši deo zdanja su svečana sala za konferencije i prijeme – sala Jugoslavije i 6 salona koji simbolično predstavljaju šest jugoslovenskih republika -Bosnu i Hercegovinu, Makedoniju, Srbiju, Hrvatsku, Sloveniju i Crnu Goru.
Najreprezentativnija prostorija svakako je bila sala Jugoslavije, glavna prostorija sa impresivnom tavanicom u vidu rozete sa čeličnim kracima oko koje se nižu ostali saloni.
Enterijer je ukrašen delima likovne i primenjene umetnosti, koji zgradi daju i karakter svojevrsne umetničke galerije jugoslovenske umetnosti 20. Veka. Svaki salon bio je ispunjen delima najpoznatijih umetnika koji su svojim delima pokušali da dočaraju svoj rodni kraj. Tako su tako lusteri u slovenačkom bili u obliku ukrasa iz Postojnske jame, hrvatski salon je imao fresku dalmatinskog krša, a bosanskohercegovački tapiseriju sa šumama…
Zidove salona krasile su slika Petra Lubarde „Kosovski boj“ i freska „Let u kosmos“, triptih mozaik „Stvaranje Jugoslavije “ Mladena Srbinovića, slika „Dubrovnik“ Peđe Milosavljevića, dela Mila Milunovića, Đorđa Andrejevića Kuna, Save Šumanovića, Milana Konjovića, Jovana Bjelića, Stojana Aralice, Petra Dobrovića. Moguće je videti i ostvarenja skulptora Rista Stijovića, Tome Rosandića, Save Sandića, tapiserije Jagode Buić. Posebno se ističe fontana u tehnici mozaika Ratomira Gligorijevića kao i mozaik „Sutjeska“ slovenačkog umetnika Marija Pregelje.
Interijer je obogaćen i retkim kolosalnim lustereom sa 4300 sijalica , koji je u tom trenutku bio jedan od najvećih na svetu. Saloni su upotpunjeni nameštajem iz svoje epohe koji da nas zrače univerzalnom lepotom.
U ovoj monumentalnoj zgradi je kancelariju imao doživotni predsednik SFRJ Josip Broz Tito, a posle njega predsednik Predsedništva SFRJ, predsednici SRJ, te jedini predsednik SCG, Svetozar Marović. Nakon raspada SCG, zgrada je prešla u nadležnost Vlade Republike Srbije, a šest salona je preimenovano u crveni, plavi, braon…
Muzej revolucije
U sklopu projekta masivnog zdanja plan je bio je da se na parceli pored izgradi i Muzej revolucije naroda i narodnosti Jugoslavije. Izgradnja muzeja zaustavljena je na samim osnovama, jednino što je izgrađeno je bunker. Muzej-bunker je bio i tema na Bijenalu arhitekture u Veneciji 2014. godine kada je grupa mladih arhitekata (Marko Salapura, Aleksandar Hrib, Jelena Radonjić, Srđan Кeča i Zlatko Nikolić) okupljena u projektu pod naslovom „14.14.” svoju inspiraciju za učešće pronašla baš u nikada dovršenom objektu.
Predviđeno je da se baš na tom mestu gradi nova zgrada Beogradske filharmonije. Poslednjih godina napušteni bunker nesuđenog muzeja naseljavali su razni stanovnici, beskućnici, Romi, migranti. Njegovo današnje stanje kroz film „Muzej revolucije “ ispratio je režiser Marko Keča.
Krah države ali ne i zdanja
U godinama koje su usledile nakon raspada SFRJ zdanje pod imenom SIV je o 1992. do 2003. godine bilo sedište Vlade Savezne Republike Jugoslavije, a od 2003. do 2006. godine sedište Saveta ministara Državne zajednice Srbije i Crne Gore. Ovako značajan objekat glavnog grada, a jedan od simbola Novog Beograda od 2013. godine nosi oznaku spomenika kulture.
Istorijsko zdanje koje je tokom godina primalo veliki broj stranih državnika i delegacija, iako je više puta menjalo upravu, uspelo je da zadrži ugled i dalje vrši svoju funkciju u nadležnosti Vlade Republike Srbije.