Zavičajni muzej Zemuna, koji se nalazi u Glavnoj ulici 9, nekada je bio kuća porodice Spirta, poznate familije cincarskog porekla, koja se u Zemun doselila krajem XVIII veka iz Grčke Makedonije. Do sredine XIX veka, bili su veoma uspešni u svom poslovanju i stekli veliko bogatstvo, a ova kuća je bila samo deo njihovih mnogobrojnih imanja i zgrada u u Zemunu (čak 11 na različitim lokacijama), Pančevu, Novom Bečeju i južnim delovima tadašnjeg Austrijskog carstva. Bogatsvo najčešće donosi i visok društveni status, pa je rodonačelnik loze Pavle Spirta, 1856. godine dobio plemićko zvanje i pravo na porodični grb koji se i danas može videti u muzeju.

Foto: Wikipedia / Istorijski arhiv Beograda  

Raskošna Spirtina kuća

Spirtina kuća, spomenik jednog prohujalog vremena, jedna je od prvih višespratnih porodičnih kuća sazidanih u zemunskom Donjem gradu. Ova raskošno zidana građevina izvedena je u neogotskom stilu sa kamenom fasadom, koja je dodatno bila ukrašena motivima iz grčke mitologije oslikanim tempera bojama. Danas predstavlja jedini sačuvani primer ovog arhitektonskog stila u Zemunu. Izgrađena je po projektu čuvenog bečkog arhitekte Hajnriha fon Ferstela, po čijoj je zamisli sagrađena neogotička Zavetna crkva na bečkom Ringu, za koju je Ferstel dobio titulu barona od cara Jozefa. Sam pogled na spoljašnost kuće ukazuje na to da vlasnik kuće, Dimitrije, nije štedeo ni na uređenju. Kolski ulaz zaklonjen masivnim drvenim vratima visine okolnih jednospratnica, vodi ka unutrašnjem dvorištu i ulazu u samo zdanje. Stepenice koje vode u predsoblje bile su od glačanog neobičnog crvenog mermera, a parket vrhunske izgrade je nabavljen u Belgiji. Pored ovoga, i unutrašnjost i danas odiše bogatstvom – zidovi su bili prekriveni bogatim dekorativnim tapetama, tavanice su bile oslikane sa posebnom pažnjom, a sobe su zagrevane majstorski izvedenim keramičkim pećima i kaminima. Poslednji vlasnik porodice Spirta koji je živeo u ovoj kući bio je Đorđe. Posle smrti njegove žene Sofije, 1916.godine, nije bilo više potomaka ove porodice, a danas je po svedočenju kustosa Muzeja grada Beograda, od čitavog bogatstva sačuvana jedna čaša od roza kristala.

Foto: Wikipedia / Yasemi 

Od Spirtine kuće, hotela, Zavoda za invalide do muzeja

Od tada pa do današnjih dana, kuća je pretrpela mnoge arhitektonske izmene, ali i namene. Ratnih godina Velikog rata služila za vojne potrebe. Posle rata, u peridu od 1919. i 1920. godine, u njoj je bio smešten Zavod za slepe i gluve srpske ratne invalide. Jedno vreme je u njoj bio smešten hotel "Garni". Kao i ostatak Zemun, pretrpela je oštećenja u  savezničkom bombardovanju 1944. godine, ali je posle rata obnovljena. 1965. godine ovo zdanje je proglašeno spomenikom kulture od izuzetnog značaja i postala dom Zavičajnog muzeja Zemuna. 1971. godine postavljena je prva stalna izložbu koja prikazuje prošlost Zemuna od nastanka samog naselja do prvih godina posle Drugog svetskog rata.

Unikatan parket – glavni krivac neuspešne sanacije

Problem sa Zavičajnim muzejom nastaje 2002. godine zbog vlage u objektu, dotrajalih radijatora i oštećenog parketa. Radovi na sanaciji sa promenljivim uspehom traju od tada. Kako u jednom od intervjua navodi Tatjana Korićanac, direktorka Muzeja grada Beograda, najveći problem predstavlja obnova ručno izrađenog i slaganog starog parketa. Neobičan i jedinstveni parket nalazi se u pet od sedam prostorija. Karakterističan je po tome što su drveni žlebovi ručno rađeni, a u njih su uklapani delovi parketa i na taj način su pravljene šare. U sklapanju parketa korišćeno je čak devet različitih vrsta drveta. Zbog nestručno izvedene rekonstrukcije iz 2002. godine, odlučeno je da se sredinom 2018. godine ponovo pristupi radovima na zaštiti i obnovi parketa, koji je jedan od razloga zašto je Spirtina kuća dobila status spomenika kulture.

Pa, ipak aktivnosti Zavičajnog muzeja nisu potpunosti zamrle. U Spirtinoj kući i dalje se  povremeno organizuju izložbe u prostorijama u kojima parket nije oštećen, mada muzej nije otvoren za javnost svakodnevno, niti se može ući u sve prostorije. Građani Zemuna se nadaju da ovaj istorijski spomenik u Glavnoj ulici neće biti pod katancima i da će se problem sanacije rešiti.