Da joj ne beše oca, pitanje je da li bi nasledila spisateljski dar. Uprkos zvučnom prezimenu, Anđelija Lazarević se pomalo nepravedno našla među zaboravljenim stvaraocima koje je iznedrio Beograd, a čiji je umetnički talenat skrenuo pažnju njenih poznatih i priznatih savremenika. Anđelijin dar se otkrivao kroz slike i reči, kojima je uspela da nadvlada i teške životne okolnosti.

Na svet je došla 1885. godine u Beogradu. Otac i mati joj behu iz uglednih građanskih krugova – Laza Lazarević kao književnik i lekar, dok je majka Poleksija poticala iz poznate porodice Hristić gde joj je otac Nikola predsedavao Državnim savetom.

Talenat jači od teške bolesti

Već od najranijih godina, devojčicu anđeoskog imena snašao je niz nemilih događaja. Oca je izgubila sa samo pet godina, a krhko zdravlje joj nije dozvolilo da pohađa školu poput ostale dece.

Obolevši od tuberkuloze, često je bila prinuđena da prekida školovanje. Tako je prve lekcije naučila kod kuće, a ispite polagala u osnovnoj školi.

Još tada je bilo očito i da je, poput oca, umela sa rečima. Odlučila se, ipak, da to bude drugačiji umetnički zanat – godine 1908. upisala je slikarsku školu kod Bete Vukanović, isprva vanredno, a zatim kao redovna učenica.

Uprkos slabašnom zdravlju i pauzama u učenju, ni bolest je nije osujetila u nameri da pođe putem umetnosti. Uporedo sa slikarstvom, Anđelija je narednih nekoliko godina slušala časove književnosti. Naučila je i pet stranih jezika: nemački, francuski, engleski, italijanski i ruski, ušavši tako u krug mladih, obrazovanih Beograđanki.

Potom se našla iza katedre i kao učiteljica slikanja u Prvoj ženskoj gimnaziji. Na slikama je najčešće dočaravala pejzaže, a Anđelijini radovi ubrzo su se našli i na izložbama širom zemlje. Od 1913. godine izlagala je kao članica umetničkog udruženja Lada, dok su ugledni književni listovi objavljivali njene pripovetke i pesme.

Kći velikoga pisca na meti savremenih „kradljivaca“

Pronašavši se najpre u slikarstvu, Anđelija je više od svega želela da se usavršava i napreduje. Želja joj se ostvarila sredinom 1914. godine, kada odlazi na studije u Minhen. Međutim, ono što nije prekinula bolest, prekinuo je Prvi svetski rat.

Anđelija se već iste godine iz Nemačke vraća u Srbiju. Radeći najpre kao bolničarka, prvu ratnu godinu provela je sa majkom u Prokuplju. Kako su i ratne godine odmicale, tako je rasla njena ljubav prema slikanju. Za život se, po povratku u okupiranu prestonicu, isprva snalazila kao privatna učiteljica, ali njen umetnički dar je nalazio put i do ostalih Beograđana.

Anđelijine šarene ćupove izložene u jednoj prestoničkoj knjižari upamtili su i njeni savremenici. Oslikavala ih je bojama pirotskih ćilima, a na keramiku je prenosila narodne motive. Ubrzo su ove umetnine privukle veliku pažnju, te su i ostali umetnici pokušavali da je imitiraju. Sve to naposletku nije promaklo ni književniku Milošu Crnjanskom – osim što ju je uvek podržavao u pisanju, i sam je sa velikom hvalom pisao o Anđelijinoj umetnosti.

Nepokolebljivošću protiv ratnih i životnih muka

Novu priliku da se usavrši Anđelija je ugrabila nakon završetka rata. U jesen 1920. godine odlazi u Pariz, ali se i odatle vratila već nakon godinu dana. Mada je njena ljubav prema slikatstvu bila sve veća, Anđeliji je rat doneo i pogoršanje ionako krhkog zdravlja.

Otkako joj je bolest naglo uznapredovala, u Anđelijinom itinereru su se mahom nizala evropska lečilišta. Mlada umetnica najpre se oporavljala u Beču i Sloveniji, a nakon toga odlazi na Hvar i u Split. Ovde će ponovo stati i za katedru pred srednjoškolcima kao nastavnica slikanja. Koliko je bila darovita, toliko se nije htela ni predati teškoj bolesti. Protiv nje se, osim slikanjem, borila i svoji


Nastavak: 

Beograđanka nesalomivog duha i velikog umetničkog dara – ko je bila Anđelija Lazarević? (2)