Brdovita opština Čukarica ime je dobila po mehani Stojka Čukara, podignutoj u podnožju brega gde se spajaju Topčiderska reka i Sava, 1850. godine. Zgrada se nalazila taman negde preko puta današnje Ade Ciganlije, u Radničkoj ulici i bila je prvi objekat izgrađen na ovom potezu Beograda koji je bio pod njivama u XIX veku. Stojko je mehanu izgradio na ovom mestu jer su baš tuda prolazili trgovci, rabadžije, kiridžije i putnici namernici koji su išli za Beograd iz Obrenovca, Uba, Valjeva i Šapca, a kafana im je bila taman mesto da odahnu pred odlazak u grad.

Pre toga kraj je bio poznat kao Hrvatsko selo jer su ga naseljavali, lako je zaključiti, Hrvati koje je Knez Miloš oberučke prihvatio i pomagao dajući im novac, oruđe za rad i volove. Nevolje su nastale kada su Hrvati počeli da proširuju svoja imanja u pravcu Makiša gde su se nalazile vezirove, ćaja-begove i deli-pašine livade, pa je dolazilo do brojnih čarki sa Turcima. Knez zato odlučuje 1824. da kompletno stanovništvo preseli u aliju zvanu Karadžoge u blizini sela Vučitrn, koje je bilo u vlasništvu nekog Turčina.

Sledećih 20 godina prostor današnje Čukarice i Banovog brda ostali su nenaseljeni deo u okviru atara sela Žarkovo. Ljudi su zalazili jedino na Banovo brdo koje je bilo pod pšenicom, kukuruzom i vinovom lozom.

Napretku Čukarice u mnogome je doprinela izgradnja prve srpske železničke pruge od Beograda do Niša, koja je puštena u saobraćaj 1884. Predgrađe se brzo razvijalo i pred kraj 19. veka povezano je sa Beogradom. O usponu ovog kraja svedoči i odluka književnika Matije Bana da 1861. podigne letnjikovac u kome su se okupljali najpoznatiji kulturni pregaoci toga vremena. Iako se danas ne zna gde se letnjikovac nalazio, po Banu je, početkom 20. veka, čitav kraj dobio naziv Banovo brdo. 

Poprište istorije

Za poslednja tri veka, Čukarica je bila mesto na kome su se odigrali značajni istorijski događaji.

Do sredine 19. veka kod Ostružnice je operisala glavna skela za prevoz stoke za Austro-Ugarsku. Na ovom mestu tako se 1789. godine desilo i okupljanje srpskih i dobrovoljaca iz Austrije za napad na Beograd, a 11. septembra iste godine tu je postavljen i most preko Save.

U Ostružnici je održana i skupština srpskih starešina od 23. aprila do 3. maja 1804. (po starom kalendaru) na kojoj su donete presudne odluke za nastavak Prvog srpskog ustanka. Na ovom mestu nalazilo se i sedište Karađorđeve ustaničke komande, sve do oslobođenja Beograda 1807. U Ostružnici je tada otvorena i prva osnovna škola u ustaničkoj Srbiji, a zanimljivo je i da su, od 7 narodnih skupština u vreme Ustanka, na Čukarici održane čak dve – 1805. u Pećanima i 1806. u Ostružnici.

Čukarica je, u periodu 1914 – 1915, bila svedok i strašnih borbi tokom Prvog svetskog rata, a nije bila pošteđena krvavih sukoba ni za vreme Drugog, kada su nemačke trupe od 15. do 20. oktobra 1944, svim snagama čuvale most preko Ade Ciganlije kuda su se povlačile jedinice okupatora.

Čukarica posleratni industrijski centar

U godinama posle Velikog rata, Čukarica je počela snažno da se razvija. Kao industrijsko naselje u kome su živeli radnici, bila je snažan centar sindikalnog pokreta Beograda i čitave Srbije.

Na rast broja stanovnika najviše je uticao priliv seljaka koji su, nemajući kako da se prehrane, dolazili u grad i postajali najamnici u gradskoj privredi. Isprva Čukarica je imala dve nazovi ulice, a žitelji nekoliko razbacanih kuća nisu imali ni struje niti vode za piće.

Prva fabrika koja je 1884. podignuta na Čukarici bila je fabrika za preradu kože. Mesto je odabrano zbog blizine reke što je olakšavalo transport robe. Državna dobra, koja su tada bila nenaseljena, ustupana su fabrikantima pod povoljnim uslovima, a 1898. donet je i zakon koji je davao velike povlastice preduzimljivim vlasnicima kapitala. Izgradnjom postrojenja u Belim vodama 11. jula 1892. počela je istorija modernog beogradskog vodovoda, 1895. Čukarica je postala sedište Srpskog kraljevskog brodarskog društva, koje je 10 godina kasnije od radionice preraslo u brodogradilište.

Između dva svetska rata Državna rečna plovidba Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca imala je svoje plovne radionice na Adi Ciganliji i na Savi kod Solare. Čukaricu je posebno proslavila Fabrika šećera, prva u Srbiji, koja je počela sa radom 1900. godine. S druge strane, i dan danas postoji drvna industrija u Makišu, a nekadašnja strugara, zabravo je preteča obrenovačkih termoelektrana.

Dodaju li se tome "Šelovo" (danas "Jugopetrolovo") stovarište benzina, fabrike boje i firnajsa i ostala industrijska preduzeća, jasno je da je i pre Drugog svetskog rata Čukarica bila snažna industrijska oblast.

Razvoj industrije na ovoj teritoriji brzo je doveo do prerastanja Čukarice u samostalnu opštinu ukazom kralja Petra I Karađorđevića 30. decembra 1911.

Između dva svetska rata na Čukarici je podignuto više važnih industrijskih objekata, kao što su: Fabrika motora (1927.) , Fabrika kože i obuće (1939.) i Fabrika kartona "Umka" (1939.).

Čukarica u sastav Beograda ulazi 1930. čime gubi status opštine, a njeno jezgro postalo je XIV beogradski kvart, dok su Mihajlovac i Banovo brdo dospeli u XIII kvart.

Razvoj posle Drugog svetskog rata

Sa kapitulacijom Nemačke, Čukarica nastavlja strelovit razvoj. Grade se brojne fabrike i razvijaju preduzeća za trgovinu.

Čukarica je tada bila označena kao VII rejon. Nakon što su u Beogradu 1952. ukinuti rejoni i formirane opštine, nijedna od njih nije ponela ime Čukarica. Tek od 1957, posle nove reorganizacije, Čukarica postaje jedna od beogradskih opština, dok se Rakovica, oktobra 1974. odvojila kao zasebna jedinica.

U periodu od 1965. do 1975. Čukarica je, od skromnog naselja, prerasla u pravi grad. Obrisane su granice između gradskih, prigradskih i seoskih naselja, a svako je zasebno razvijano. Danas je Banovo brdo centar Čukarice i tu je smešteno i sedište opštine, a među najveća i najpoznatija naselja spadaju Železnik i Žarkovo.

 

Čukarica u brojkama


  • Broj stanovnika: 194.234
  • Kretanje broja stanovnika po godinama:
    1961. – 35.856
    1971. – 85.560
    1981. – 102.146
    1991. – 120.910
    2002. – 132.055
  • Etnička struktura:
    Srbi – 91,38%
    Romi – 1,18%
    Crnogorci – 1,41%
    Jugoslovneni – 1,31%
    Albanci – 0,04%
    Bošnjaci – 0.05%
  • Površina: 156 km2
  • Broj naselja: 20

 

Slava opštine: Sveta Trojica

Dan opštine: 30. decembar – dan kada je selo Čukarica postalo zasebna opština Ukazom kralja Petra I 1911. godine.