Jedan od odnivača astronomije kao nauke u Srbiji, profesor Milan Nedeljković, posebno se založio da na brdu Veliki Vračar bude otvorena Astronomska opservatorija sa zvezdarnicom. Uporni profesor 1887. godine uspeo je da izgura svoju ideju, a po opservatoriji koja je završena 1932. nadenuše ime čitavom kraju – Zvezdara.

U to vreme Zvezdara je bila “daleko” od grada, a stanovnici prestonice su je koristili kako bi pravili izlete u podnožju šume i zvali ovaj deo Baba Ružin kraj. Veliki Vračar se protezao od Mostara do Karaburme i bio ispunjen vinogradima i voćnacima, a bilo je i onih koji su gajili svilene bube. 

Između dva rata

U vreme 30-ih i 40-ih godina prošlog veka Zvezdara je izgledala drastično drugačije nego li danas. Cvetkova pijaca bila je daleka periferija prestonice, a pored Srba, tu su živeli i Česi muzičari, par nemačkih i porodica iz Mađarske, Jevreji i emigranti iz Rusije. Ipak, ovaj kraj bio je povezan tramvajskom linijom sa centrom grada, pa je “šesticom” bilo lako spustiti se do varoši.

Posle II svetskog rata, oko Cvetkove pijace dom je našao i poveći broj Kalmika, pripadnika mongolskog plemena, budista iz okoline Kaspijskog jezera. Meštani su ih nazivali Kinezima, a njihovu pagodu u Kozarčevoj ulici – Kineska crkva. Ova pagoda uništena je tokom borbi 1944. godine, a Kalmici su se dali u novo begstvo pred Crvenom armijom.

Na početku 20. veka Zvezdara je bila poznata kao ciglarski kraj koji je snabdevao neimare, ne samo u Beogradu, već i u užoj Srbiji. Najveće su bile Brunclikova ciglana (bila je toliko velika da je imala šine za vagone sa zemljom), Milišićeva (koja je najduže opstala) i Braća Jaćimović (nalazila se tačno na lokaciji današnje Cvetkove pijace).

Inače porodica Jaćimović je posedovala ogromno imanje u okolini, a jedan deo Miloš Jaćimović, glava porodice, poklonio je Kalmicima i pomogao im da izgrade pagodu, a oni su, zauzvrat, radili na transportu zemlje za ciglanu.

U periodu između 1933. i 1935. godine, na osnovu legata čuvenog trgovca Nikole Spasića i njegovog testamenta, podignut je Kliničko-bolnički centar Zvezdara, kako bi “sirotinja imala gde da se leči”. U početku tu je postojalo samo Opšte interno odeljenje sa 100 kreveta, ali je do II svetskog rata formirano Ginekološko-akušersko odeljenje, Dispanzersko-grudno i Rentgenološko.

Pisac Vladimir Janković zabeležio je jedan od najlepših opisa Zvezdare toga doba:

“Najveličanstveniji je pogled sa Zvezdare. Gorostasno se tu ispružila cela varoš, bliza i radna. Od Kalemegdana do Dedinja, od Palilule do Voždovca. Nije slika no pun život, brekće, hukti. Isparava se u maglama sa vode, puši u dimnjacima fabrika. Avala se čini kao da će potrčati ka Savi u toj stegnutoj liniji; kupole na Parlamentu kao da su kroz paru i dim nekud i same pošle. Zemun se živo približio. Grad je sav naheren i neravan, kao div koji se smešta na ležištu, proseci ulica vijugaju kao da su pokretne stepenice. Sav je dinamičan, sav u blokovima koji su kao džinovi u pohodu; sav je u grču. Beograd sa Zvezdare privlači i mami da se pođe k njemu, da se čovek utopi u njemu. Tu se ne može razmišljati. Tu nam je grad oteo slobodu misli.”

Zvezdara posle rata

Ukidanjem rejona 1952. područje današnje opštine Zvezdara je podeljeno na Stari Đeram i Zvezdaru. Međutim, ove dve opštine su 1960. spojene u sadašnju opštinu Zvezdara.

Zvezdarska šuma i danas predstavlja utočište od gradske vreve, a vikendom, kada je lepo vreme, puno je šetača i ljubitelja prirode. Nažalost, ova oaza je na stalnom udaru onih koji bespravno seku drveće, tako da se neprekidno radi na širenju šume.

Opština Zvezdara u brojkama

 

  • Broj stanovnika: 151.808
  • Kretanje broja stanovnika po godinama:
    1971. – 112.938
    1981. – 128.753
    1991. – 140.483
    2002. – 132.621
    2011 – 151.808
  • Etnička struktura:
    Srbi – 90,33%
    Romi – 1,08%
    Crnogorci – 0,64%
  • Površina: 32 km2
  • Broj naselja: 1

 

Slava opštine: Sretenje Gospodnje

Dan opštine: 16. oktobar, dan kada je Zvezdara oslobođena u II svetskom ratu