Jeste li bili ove godine na kakvom lepom zimovanju? Recimo Kopaonik, Divčibare ili Zlatibor?

Ili ste se ispružili nešto dalje – kilometražom i novčanikom – do nekog od popularnih evropskih zimovališta?

Kako god bilo, uživanje u zimskim čarolijama (a tu najpre ubrajamo skijanje kao najpopularniji snežni sport) podrazumeva da ćete svakako morati otići van Beograda.

A zamislite da vam je omiljeno skijalište svega par kilometara od kuće. Sve što vam treba jeste par komada skija kojim ćete se uspeti do Banovog Brda ili do Kalemegdana. Jer, glavni grad je do pre koje decenije bio centar zimskih sportova, baš kao što su to danas Kopaonik ili Zlatibor. Rekreativno ili kao profesionalci, Beograđani su do druge polovine prošlog veka svoje skijaško umeće trenirali na Avali ili Košutnjaku. Potonja su imala i svoje skakaonice – na Avali 20 metara i na Košutnjaku 40, te su se u skijanju mogli okušati i oni ozbiljnijih ambicija.

Klizaljke i sanke umesto četvorotočkaša

Nekada davno, doduše, nije bilo teško zamisliti Beograd kao popularno skijalište. Tačnije, bar dok od prestonice nije postao milionski grad. Začetke zimskih sportova nalazimo na prelazu 19. i 20. veka, kad je Beograd još uvek bio mirna, neprenaseljena varoš. Manji broj stanovnika značio je da je, na primer, Banovo Brdo bila tek pusta uzbrica nadomak grada. A kad se glavni grad zabeli, isto to Banovo Brdo postajalo je idealnim za spuštanje niz njegove padine.

Tada su, tokom hladnih meseci, u klizanju, skijanju i sankanju uživali i stari i mladi. Zimski sportovi bili su najpre rekreativnog karaktera, da bi 20-tih godina prošlog veka skijanje prvi put dobilo status organizovane sportske aktivnosti.

Do tada su beogradskim ulicama suvereno dominirali klizači. Oni su prestonicom zaplesali 1885. (najpre u Bari Veneciji), sve dok 7 godna kasnije nije osnovan prvi klizački klub. Svojim umećem su se zvanično pohvalili 1893., kada je u Srbiji prvi put održano prvenstvo u klizanju. Nakon što se klizanje među Beograđanima zvanično odomaćilo, žitelji glavnog grada klizali su se na veledromu na mestu današnjeg Doma JNA – ovde je Beogradska klizačka sekcija, osnovana 1900., "instalirala" prirodni led koji su obilato koristili svi ljubitelji klizanja.

Teniskim terenima Beogradskog teniskog kluba, a potom u Bob klubu i Šumadiji, Beograđani su se zaklizali između 2 rata. Veštački led je, pak, u Beograd stigao nakon Drugog svetskog rata, kada je na Tašmajdanu izgrađeno veštačko klizalište.

Za razliku od klizanja – rekreativnog ili takmičarskog – sankanje se kao "zvanična" sportska disciplina nikada nije ustalilo. Košutnjak je, doduše, imao uređenu bob stazu, ali ova je zimska aktivnost ostala isključivo rekreativnog karaktera. Sankanju su, pored Košutnjaka, služile i ostale varoške ulice: one strmije bi se, kad napada dovoljno snega, zatvarale za saobraćaj, te bi beogradske četvorotočkaše tada odmenile saonice.

Glavni grad, raj za skijaše

Od svih zimskih sportova ipak najpopularnije je bilo skijanje. Najpre su se, godine 1922., unutar zimsko-planinarske sekcije Srpskog planinarskog društva, ogranizovali smučari. Godinu dana kasnije, i beogradski SOKO počeo je organizovati smučarske ture. Do prvog takmičenja, ipak, prošlo je još nekoliko godina – ono je prvi put održano 1929., kada su smučari na obližnjoj Avali pretrčali rutu od 8 kilometara.

Malo po malo, skijanje je, od rekreativne aktivnosti, postalo disciplina namenjena ozbiljnim ljubiteljima ovog sporta. Od 1931. godine sa radom započinje Zimsko-sportski savez Beograda, a narednih godina prestonički skijaši počinju posećivati i jedno od danas najpopularnijih zimovališta. Kopaonik će za smučare postati nezaobilazna stanica, i to zahvaljujući Srpskom planinarskom društvu koje je 1935. godine ovde sagradilo dom. Sve do marta 1941., Kopaonik je bio domaćin većine skijaških takmičenja, dok su se u prestonici tih godina osnivale smučarske sekcije pout Jugoslavije, Severa, Udruženja studenata-planinara i BUSK-a.

Šta je to rasteralo ljubitelje snežnih sportova?

Popularnost omiljenog nam zimskog sporta ne jenjava ni nakon Drugog svetskog rata. Profesori Fakulteta sporta i fizičkog vaspitanja – popularnog DIF-a – 1945. godine pokreću inicijativu za osnivanje beogradskog Odbora za smučanje. Već naredne godine Avala je ugostila učesnike skijaškog prvenstva Srbije, a organizovanje skijaških tura nastavljaju i srpska planinarska društva. "Avala", "Čukarički" i "Crvena Zvezda" bila su imena novootvorenih smučarskih klubova, dok među omiljenim sastajalištima smučara i dalje ostaje Košutnjak.

Uređena ski staza u ovom delu grada postoji i danas. Za razliku od prohujalih decenija, međutim, pasioniranih skijaša teško da ćemo videti. O razlozima gašenja popularnosti ovog sporta dalo bi se nagađati, no svakako da je tome dobrim delom doprinela urbanizacija Beograda.

Na stranu što danas ni zime više nisu što su nekad bile: ako se i desi da nas sneg svake godine tradicionalno iznenadi, velegradska gužva će od njega brzo načiniti sivu, bljuzgavu smesu. Uz tako idilične pejzaže, naročito bi mlađim naraštajima zvučalo neverovatno to da je popularni skijaški centar nekada bio upravo Beograd.

I zato ćemo se danas, umesto sa Banovog Brda, radije spuštati sa Tare ili Kopaonika. Na velegradskoj poledici pak, klizaće se mahom nestrpljivi vozači, a svima koji i dogodine propuste odlazak na zimovanje, preostaje "sankanje" po prestoničkoj bljuzgavici.