Na Crvenom krstu postoji neobična ulica. Pruža se paralelno sa Bulevarom i svojataju je i Zvezdara i Vračar. Ova pogranična oblast dobila je ime po prvom srpskom vojvodi, koji je sticajem okolnosti bio i poslednji.

U pitanju je ulica nazvana po vojvodi Stevanu Šupljikcu, austrijskom maršalu, francuskom dobrovoljcu i jedinom vladaru Srpskog vojvodstva.

Graničarska sudba

Kao i mnogi drugi stanovnici Vojne krajine, ni Stevan Šupljikac nije imao preterano izbora prilikom izbora životnog puta – ratar, trgovac ili vojnik. Izbor mu je donekle bio olakšan i činjenicom da mu je otac, Srbin graničar, bio oficir austrijske vojske. Rođen je, dakle, u Petrinji, na Baniji 1786. godine.

O njegovom privatnom životu se malo zna, osim podataka da je i njegov brat Jovan bio oficir, a sestra Ana udata za Gabriela Miletića, još jednog oficira čije je plemstvo zbog ratnih zasluga potvrdio car Franjo I. Mladi Stevan gimnaziju je završio u Sremskim Karlovcima, a studije filozofije Šopronju, gradu na granici Austrije i Mađarske. Iako okrenut društvenim naukama i među najboljima u svojo klasi, 1805. godine odlučuje se da krene porodičnim stopama i stupa u austrijsku vojsku.

Dalji tok života ispisan je ratnim zaslugama, a na vojnu scenu stupio je velikim koracima – kao ađutant Napoleonovog maršala Ogista Marmona. Marmon je u to vreme bio guverner Ilirskih provincija i odigrao je veliku ulogu u reorganizaciji vojske na području sada pod francuskom vlašću, a koja su obuhvatala veći deo današnje Slovenije, Istru i Trst, centralni deo Hrvatske i Vojnu krajinu. Takođe, uvodi upotrebu ilirskog, odnosno srpskog i hrvatskog jezika u administraciju i škole.

Stevan Šupljikac bio je oficir u 1. i 3. hrvatskom puku francuske vojske, kada je Napoleon krenuo na Veliki pohod u Rusiju. Za istaknute zasluge u ovom ratu dobija od Bonaparte Orden legije časti.

Grafika: Wikipedia, Digitalna NBRS / Anastas Jovanović

Srbin u odbrani Austrije

U Austriju se vraća 1814. godine, i ubrzo biva primljen u vojsku. Tokom naredne tri decenije verno će služiti ćesaru u Banatu i Lici. Prvo nameštenje bilo mu je u Banatskom puku u Pančevu. Važio je za poštenog i dobrog čoveka, zbog čega je imao veliki ugled među prečanskim Srbima. Ovo mu je donelo i čast da bude jedan od narodnih poslanika na Srpskom narodno crkvenom zboru u Sremskim Karlovcima 1837. godine.

Iste godine dobija prekomandu za Ogulin, gde dobija čin pukovnika i zapovedništvo na 62. (Ogulinskim) pukom. To su bile godine bujanja ilirskog i srpskog narodnog pokreta, na šta nije bio imun ni Šupljikac, kao ni njegov brat Jovan koji je, takođe, bio jedan od viđenijih Srba u službi carevine. U svom posedu brižljivo je čuvao i jednu Vukovu knjigu, za koju je bio pretplatnik pod imenom koje otkriva i njegovu titulu, Stevan Šupljikac od Viteza.

Prvi i poslednji srpski vojvoda

Njegova sudbina drastično se menja 1848. godine kada je u Karlovcima održan čuveni Majski sabor. To su bile godine bunta, gde su se na području današnje Vojvodine i Vojne krajine lomila koplja između Mađara, koji su po svaku cenu želeli da izbrišu svaki trag drugih naroda na tom području, i Srba koji su pokušavali da sačuvaju svoj nacionalni i verski identitet pred najezdom prisilne mađarske asimilacije.

Na skupu održanom 1. maja 1848. godine, za patrijarha obnovljene Srpske patrijaršije odabran je Josif Rajačić, dok je aklamacijom za Vojvodu srpskog izglasan Stevan Šupljikac. Zanimljivo je da je u tom trenutku Šupljikac bio u Italiji pod komandom Jozefa Radeckog, gušeći pobudu italijanskih unitarista. Odan kruni, odbio je da se vrati u Banat sve dok za to nije dobio odobrenje Franje I. Znajući da su Srbi važna karika u slamanju mađarske pobude, car mu dopušta povratak u Pančevo koje je odabrano da bude prestonica novog vojvodstva. Pride dobija i titulu austrijskog generala.

U narednim mesecima stvari će se brzo dešavati. U Banat stiže krajem septembra, gde zatiče već prve naznake sukoba između patrijarha Rajačića i Đorđa Stratimirovića, koji je u njegovom odsustvu vršio dužnost glavnog komandanta srpskih snaga. Razlog sukoba bio je beskompromisan Stratimirovićev stav prema Mađarima i otvorena antiaustrijska agenda. S druge strane, Rajačić je protiv Stratimirovića koristio njegove loše vojne poteze. U takvim uslovima, Šupljikac balansira između njih dvojice i kreće u obilazak i reorganizaciju vojske. Sa srpskim snagama učestvovao je u samo jednoj bici, kod Jarkovca, ali bez većeg uspeha.

Slika: Wikipedia / Pavle Simić  - Majska skupština

Smrt u stroju

Kažu da velike vojskovođe umiru na bojnom polju, ali to je samo donekle tačno kada je Šupljikac u pitanju. Umro je zaista u vojnom odelu, u kome je preko četiri decenije ratovao duž kontinenta za dve carevine. Sudbina, je, pak htela da to bude na dan kada je u pomoć Vojvodstvu stigao srpski vojvoda s druge strane Dunava, Stevan Knićanin sa svojih 3000 dobrovoljaca iz Kneževine Srbije. Opstanak Srpskog vojvodstva bilo je pitanje časti i srpskog nacionalnog interesa.

Savremenici kažu da je Šupljikac tog 27. decembra 1848. godine izjahao da dočeka dobrovoljce i okupljenoj masi uzviknu: „Nek vidi Evropa, nek ceo svet vidi kako brat bratu u pomoć ide...“ Vatreni govor prekinuo je dubok uzdah, posle koga je samo klonuo. Prenesen je u obližnju kuću u kojoj je na rukama Đorđa Stratimirovića ubrzo i izdahnuo.

Istog dana, u dalekom Beču, car Franja I potpisao je ukaz kojim se potvrđuju odluke Majskog sabora i Šupljikac potvrđuje za Vojvodu srpskog. Tom prilikom ukazana mu je i još jedna velika čast, nagrađen je Gvozdenim krstom za svoje zasluge.

Njegovo balzamovano telo preneto je potom u Zemun, gde su ga njegov posmrtni lik zabeležili slikar Živko Petrović iz Zemuna i prota Konstantin Arsenijević. Nekoliko dana kasnije je uz pratnju i najviše vojne i državne počasti sahranjen u manastiru Krušedol kao i prvi i, ispostaviće se, poslednji Vojvoda srpski.

Danas se impozantni spomenik vojvodi Šupljikcu nalazi u Pančevu, ulice sa njegovim imenom u svim većim vojvođanskim gradovima, a ova beogradske i dalje balansira između dve opštine koje se bore za prevlast nad njom.