Sledeći urti put, kao dobrovoljac sa likovnim štihom, Marklen Mosijenko je učestvovao u borbama za oslobođenje Beograda, koji je zatim, kao svoj novi dom, više hiljada puta oslikao svakom mogućom tehnikom. Danas njegove vedute prestonice krase zidove najrazličitijih i najneverovatnijih mesta na planeti Zemlji.

Bratovim koracima

Nečujno iz Turske, žmureći, ušuškan u majčinom trbuhu, Marklen Mosijenko skupa sa budućom porodicom uplovio je u glavnu luku na Crnom moru. Rođen je 1928. godine u Odesi, u nekadašnjem Sovjetskom Savezu, današnjoj Ukrajni. Ali, to je bilo samo privremeno stajalište na porodičnom putu ka prestonici, Moskvi, koje su se domogli godinu dana kasnije.

Marklen još u ranoj mladosti pokazuje dara za umetnost. Slikarski zanat peče kao mladi pionir u predasima tokom Velikog otadžbinskog rata. Pridruživanje dve godine starijeg brata Spartaka dobrovoljcima bila je okidač da mazalo zameni kist i paletu sa uniformom i vatrenim oružjem, i sa brigadom 1944. godine otisne se put Beograda i oslobađanja istog. U odlučujućim borbama Spartak gine od ruke okupatora, a mlađi Mosijenko, netaknut, nevoljno slavi izvojevanu pobedu.

Majda i Marklen - dva lica iste medalje

Nakon završetka Drugog svetskog rata, Marklen Mosijenko, poput mnogih saboraca, zadržava se i nastanjuje se u Beogradu, čineći drugi talas belih emigranata koji su preporodili kulturni život glavnog grada. Formalne kvalifikacije stiče 1953. godine, studirajući slikarstvo na Akademiji likovnih umetnosti i Umetničkoj radionici Đorđa Andrejevića Kuna, slikara i grafičara, čiji jedan od radova je i grb Grada Beograda. No, slikarstvo, u pravom smislu te reči, apsolvirao je u braku sa Majdom Kurnik, višestruko nadarenom slovenačkom umetnicom životne pozadine nalik njegove.

U jeku rata, Majda Kurnik i njeni bližnji beže iz rodnog Velenja u Beograd, gde se svako na svoj način bori pred nemačkom najezdom. Ona pohađa Akademiju i aktivno učestvuje u NOB-u kao jedina ratna slikarka Propagandnog odeljenja Treće armije. Na njenim crtežima i skicama ogleda se opšte lice rata, borbe, stradanja - jednom rečju, sva agonija jednog razdoblja. Za to vreme njen brat bije bitke na Sremskom frontu, gde biva na kraju i pokošen. Tragična sudbina je ubrzo zadesila i njenu sestru i naposletku i njenu majku.

Priča Majde i Marklena počinje od zajedničke zanesenosti idejom o obnovi naše zemlje razorene Drugim svetskim ratom na jednoj od čuvenih radnih akcija. Tamo su se upoznali, zavoleli i sjedinili. Gradili su pruge i mostove, te ovekovečili te istorijske trenutke na platnu i hartiji. Stvarali su na Kosančićevom vencu, u broju 19, u jednom od ateljea u Kući slikara, čija stanarka je bila i njihova draga prijateljica i koleginica po kistu Olja Ivanjicki, koju je Marklen uvek, bez izuzetka, oslovljavao po krštenom imenu - Olga. Na samom početku, Majda je slikala manastire, a Marklen je restaurisao freske.

Beogradska grupa

U kreativnom suživotu, Marklen nesvesno zbaca stvaralačke stege i počinje da slika vedute Beograda, mrtvu prirodu, pejzaže i u manjoj meri portrete i aktove, pritom ne birajući sredstva i tehnike: od četkice do krede, te od ulja do pastela. Članu ULUS-a umnogome je pomoglo formiranje tzv. Beogradske grupe, koja ga je opunomoćila da bude deo njihovih kolektivnih izložbi, što ga je kasnije propelirao i do samostalnih. Prvi put se javnosti nezavisno predstavio 1961. godine u Beogradu.

Beogradska grupa je osnovana 1958. godine, a sačinjavali su je, pored Marklena Mosijenka i Majde Kurnik, slikari: Đorđe Bošan, Ksenija Divjak, Olivera Kangrga, Maria Maskareli; i vajari: Nikola Janković, Angelina Gatalica, Slavoljub Vava Stanković i Matija Vuković. Ovaj likovni krug je došao kao ishod višegodišnjeg poznavanja i druženja umetnika slične poetske privrženosti. Bez obzira na svoj položaj, oni su svojim dejstvom i neposrednim učešćem na likovnoj sceni doprineli na polju afirmacije slikarstva posleratnog srpskog modernizma.

Mosijenkovo kreativno, kontinuirano potentno i uzbudljivo stvaranje i redovna izlagačka aktivnost trpi težak udarac smrću njegove životne saputnice i učiteljice. Nakon duge i teške bolesti Majda Kurnik ga napušta 1967. godine. Suprugina dela postepeno otprema u njeno rodnom mesto, da bi na kraju donirao 149 crteža za izložbu u Velenju 1999. godine.

Foto: A. Živković / Privatna arhiva

Marija i Marklen - dve zalutale duše

Prepušten sam sebi, udovac se smestio u nerazmetljiv stan u razmetljivom delu grada. Živeo je u oskudno uređenoj garsonjeri na drugom spratu na Obilićevom vencu 24, dva broja dalje od znamenitog hotela Mažestik. Bio je redovan gost u kafani Dušanov grad na Terazijama, gde bi obedovao po povratku iz ateljea i diskutovao sa prisutnima o filozofiji - o Platonu i Aristotelu ponajviše. 

Marklen Mosijenko se na scenu vraća samostalnim postavkama u Beogradu 1973. i 1976. godine, i 1974. godine u Zemunu. Potonja je održana u Domu vazduhoplovstva u okviru poslednje jesenje izložbe, gde su Zemunci i ljubitelji umetnosti bili raspamećeni njegovim radovima, najpre vedutama Zemuna. Mnoštvo posetilaca prisustvovalo je raznoraznim prikazima grada: sijasetu prizemnih kuća, baroknom zvoniku, neuglednim dvorištima, oronulim kapijama, drvoredima sa raskošnim i šarenolikim krošnjama i rastinjem snebivljiv boja. Likovni kritičari su konstatovali da njegove slike kao da su oživljavale; animacija se razvijala uzduž galerije, tako da je krajnji rezultat bio nalik filmskoj traci na kojoj vidite sve scene odjednom, poređane jedna do druge.

Godine su ionako brzo prolazile i već je počeo da misli da je samotna starost ne samo mogućnost, već i stvarnost. Ali, to se menja početkom 80-ih godina prošlog veka, kada počinje da izlaže u Kulturnom centru Beograda. Jednom takvom prilikom upoznaje Mariju Majdak, koja je bila na čelu filmskog sektora kulturnog centra. Još jedna Slovenka, ali samo po prethodnom braku i bivšem suprugu, bila je istoričar umetnosti i osoba sa kojom je slikar mogao da se poveže i na intelektualnom nivou. Obzirom da je Marija živela na Novom Beogradu, a Marklen doslovce prezirao gradski prevoz i bežao od njega kao đavo od krsta, nije mu ništa drugo preostajalo nego da šparta preko Brankovog mosta ako bi zbilja hteo da vidi svoju dragu.

Nečujni odlazak, bez oproštaja

Marklen Mosijenko nastavio je da neumoljivo stvara i u svom poznom dobu. Iako je po prirodi bio povučen, nije bio tašt po pitanju svog rada poput mnogih drugih slikara, koji kriju cake svog zanata kao zmija noge. Ne, rado je voleo da podeli i pokaže znatiželjnim očima od kojih pigmenata pravi boju i kako u malom čančetu, što bi on rekao, kao kad se miš pokaki, meša boje, i sve drugo što bi ih možda zanimalo. Jedino od čega je uvek zazirao jeste fotografisanje. Verovao je kamera uzima dušu.

Poslednja njegova izložba održana je 2015. godine u Kući Đure Jakšića pod nazivom U ranu zoru. Preminuo je u avgustu 2016. godine, bez pompe, sasvim neopaženo u javnosti. Likovna kritika je proglasila da je Marklen za Beograd bio ono što je Utrilo za Pariz i Guardi za Veneciju.
Izuzetno plodan slikar iza sebe je ostavio više hiljada dela, a neka od njih se protežu na ovdašnjim zidovima: Narodnog muzeja, Muzeja savremene umetnosti, Muzeja grada Beograda, Narodne biblioteke; a neka su rasuta po svetu i deo su kolekcije gradonačelnika Moskve, rektorata Tokijskog univerziteta, raznih rezindencija ambasada i privatnih kolekcionara.