Ako krenete od čuvene Palate Beograd niz ulicu Kralja Milana ka trgu Slavija i nastavite šetnju ulicom Svetog Save, za samo petnaest minuta naići ćete na drugi veliki arhitektonski simbol Beograda – Hram Svetog Save. Obe građevine projektovao je poznati beogradski arhitekta Branko Pešić.

Brako Pešić je rođen u Zemunu 1921. godine, a preminuo je u Linjanu, u Italiji, 2006. godine. Diplomirao je na arhitektonskom odseku Tehničkog fakulteta u Beogradu, a tokom svoje karijere duge više od pet decenija predavao je na više fakulteta u zemlji i isprojektovao nekoliko desetina objekata širom Jugoslavije, kako svetovnih tako i crkvenih. Od velikog broja arhitektonskih rešenja arhitekte Branka Pešića najznačajniji su svakako pomenuta Beograđanka, jedna od najmodernijih zgrada na panorami Beograda, i duhovno središte grada – Hram Svetog Save.

Beograđanka – zasluga dva Branka

Palata Beograd ili popularno Beograđanka, prvi je oblakoder u užem centru grada. Sa 101 metrom visine bila je najviša građevina u Beogradu u trenutku kada je izgrađena. Danas je treća po visini poslovno-stambena zgrada u Beogradu i Srbiji. Kako i dalje dominira svojom visinom, tako prednjači i po lepoti i modernosti – više od četiri decenije kasnije. Građena je u periodu od 1969. do 1974. godine, korišćenjem najsavremenijih, do tada neisprobanih, tehničkih i tehnoloških metoda. Za izgradnju Beograđanke angažovano je preko dvadeset hiljada radnika, stručnjaka i umetnika iz preko četrdeset preduzeća iz zemlje i inostranstva.

Foto: LukaP

Pored arhitekte Branka Pešića, za izgradnju gradske lepotice Beograđanke zaslužan je još jedan Branko Pešić – tadašnji gradonačelnik Beograda. Zahvaljujući ovom drugom Branku Pešiću kraj šesdesetih i početak sedamdesetih godina prošlog veka smatraju se zlatnim dobom gradnje Beograda. Prestonica Srbije u desetogodišnjem mandatu gradonačelnika Branka Pešića, pored Palate Beograd dobila još i Mostarsku petlju, Gazelu, Terazijski tunel, a tada je sagrađen i veliki deo Novog Beograda.

Hram Svetog Save – kompromis između starog i novog

Nakon izgradnje Beograđanke Branko Pešić je nastavio rad na različitim arhitektonskim projektima za koje je dobio brojne stručne nagrade. Ipak, najveće priznanje stiglo je septembra 1984. godine kada ga je patrijarh German pozvao da nastavi projekat izgradnje Hrama Svetog Save na Vračaru. Ova prestižna ponuda značila je i veliku odgovornost, s obzirom da je trebalo nastaviti rad Bogdana Nestorovića i Aleksandra Deroka, dva velikana srpske arhitekture, i prilagoditi postojeći projekat savremenim tehnološkim dostignućima, udaljenim pola veka od originalnog projekta. Pešić je prihvatio čast koja mu se ukazala i od 1984. do 1996. godine upravljao je izgradnjom Hrama kao glavni organizator i nadzorni inženjer svih radova. Gradnja eksterijera, po novom projektu Branka Pešića, nastavila se sve do 2004. godine,  dok rad na dekoraciji unutrašnjosti još uvek traje. 

Foto: Youtube screenshot

Najveći pravoslavni hram na Balkanu proslavio je srpsko građevinarstvo zahvaljujući jedinstvenom rešenju podizanja kupole. Kupola teška više od četiri hiljade tona u potpunosti je izgrađena na zemlji, u unutrašnjosti Hrama Svetog Save, i na nju je u svega petnaest minuta postavljen pozlaćeni krst visok dvanaest metara. Nakon toga ju je šesnaest dizalica podizalo dvadeset dana, po dva metra dnevno. Više od dve hiljade stručnjaka iz celog sveta pratilo je ovaj jedinstveni građevinski poduhvat, što najbolje svedoči o značaju koji je izgradnja Hrama Svetog Save imala za svetsku arhitekturu. S druge strane, značaj Hrama za srpsko društvo najbolje ilustruje podatak da je njegovoj izgradnji posvećena velika pažnja medija, te da su gradilište redovno i učestalo posećivali kako brojni vernici i kaluđeri i kaluđerice iz srpskih manastira, tako i mnogi domaći i međunarodni zvaničnici.

Pored toga što je obezbedio mesto Srbiji u svetskoj arhitektonskoj baštini, Branko Pešić će ostati upamćen i po tome što se odrekao honorara za rad na izgradnji Hrama i čak lično prikupio značajna novčana sredstva. Organizacijom izložbi i predavanja o projektu izgradnje Hrama Svetog Save koje je organizovao u zemlji i inostranstvu prikupio je sredstva u iznosu od oko četiri miliona dolara.