Stara latinska poslovica kaže Nomen est omen (ime je znak). Da se iz naziva zaista može mnogo toga zaključiti možda najbolje govore nazivi ulica u jednom gradu. A koja bi ulica mogla posvedočiti bolje o istoriji Beograda, ako ne jedna od onih čije je ime često menjano – Svetogorska ulica.

Njeni nazivi predstavljaju vremeplov kroz istoriju Beograda, ukazuju na vrednosti koje su cenjene u datim periodima i svedoče o političkim dešavanjima i načinu života u prestonici.

Prvobitno, ovu ulicu narod je nezvanično prozvao Pop Isin sokak, po svešteniku koji je u njoj živeo. Vek i po kasnije Svetogorska ulica je čak sedam puta menjala ime.

Inače, iako mnogi veruju da je Svetogorska ulica u Beogradu rekorder po broju promene imena, ova titula ipak pripada Krunskoj.

Foto: starogradski.com / Arhivska fotografija - Na mestu gde se danas nalazi zgrada Radio Beograda (odnosno Zanatski dom), nalazila se kafana po kojoj je ulica dobila ime

Dva bela goluba

U periodu od 1872. pa sve do 1896. godine ova ulica beše krštena imenom Dva bela goluba. Beograd tada beše znatno mirnije mesto u kome se živelo, kudi kamo, sporije i bez većih turbulencija.

Narod je radio, grad se razvijao, a kafane, u koje se odlazilo rado i svakoga dana, bile glavna zborna mesta za sve vesti i okupljanja. Zato ne čudi da je imenu ulice kumovao upravo ugostiteljski objekat gazda Jove Kujundžića koji se nalazio na početku ulice – kafana Dva bela goluba.

Porodica Kujundžića bila je poznata u Beogradu, a njen rodonačelnik beše Milan Kujundžić Aberdar, pesnik, poznati državnik i veliki dobrotvor koji je uživao veliko poštovanje (inače njegovo ime nosi obližnja ulica u kojoj se nalazi zgrada RTS). Zanimljivo, njegov potomak dr Vojislav Kujundžić u istoriji je upisan kao jedan od prvih zagovornika kremiranja pokojnika i jedan je od osnivača Udruženja za plaminiranje Oganj.

Plac na kome se nalazila kafana Kod dva bela goluba, na uglu današnjih ulica Hilandarska i Svetogorska, 1912. godine prodat je Udruženju zanatlija koji su tu podigli svoje zdanje na čiju fasadu su, prema zahtevu Kujundžića, postavili figure dva goluba.

Foto: Arhiva Dragana Stanića - Srpska kraljevska državna trgovačka akademija

Svetogorska prvi put

Usledile su turbulentne godine. Odlukom Narodne skupštine 6. marta 1882. godine Kneževina Srbija postaje kraljevina na čijem čelu beše Milan Obrenović. Prvi novovekovni kralj 1889. abdicira u korist svog, tada još maloletnog sina Aleksandra, te vlast preuzima tročlano kraljevsko Namesništvo.

Politička previranja bila su u punom jeku što će se potvrditi ubistvom kralja Aleksandra Obrenovića juna 1903. i proglašenjem Petra Karađorđevića za novog kralja.

U ovakvim okolnostima narod se jače vezivao za veru te je naziv ulice Dva bela goluba promenjen u Svetogorska 1896. godine, a ovo ime će ulica nositi i tokom Prvog svetskog rata, sve do 1922.

Bitoljska ulica

U periodu nakon završetka Velikog rata, zemlja se oporavljala i bilo je potrebno naglasiti patriotska osećanja. Niko nije zaboravljao srpske junake iz Balkanskih ratova i njihove velike žrtve kojima je valjalo odati počast. Tako Svetogorska ulica ponovo menja ime i, u periodu od 1922 – 1930. godine nosi naziv Bitoljska.

Ovaj naziv imao je da podseća na odlučujuću Bitoljsku bitku u kojoj je srpska vojska porazila Turke i proterala ih, okončavajući rat i osvajajući pravo na zapadni deo Makedonije.

Od Radio Beograda do svinjske glave preko otvorenog srca

Na mestu gde se nekada nalazila kafana Dva bela goluba, na samom početku Svetogorske ulice, danas stoji zgrada radio Beograda koja čuva priču o prvim radio telasima koji su prostrujali prestonicom.

U nastavku je dom Jevrema Grujića, čuvenog srpskog političara s kraja 19. veka. Ovo je prva zgrada u Beogradu koja je stavljena pod zaštitu grada nakon osnivanja Zavoda za zaštitu spomenika.

Sledi Atelje 212 koji je osnovan 12. novembra 1956. na čijim je daskama prva odigrana predstava bio Geteov "Faust". Zanimljivo, glumci ovog pozorišta zaslužni su za stvaranje tradicije Ulice otvorenog srca u Svetogorskoj ulici. Sve je počelo osamdesetih godina prošlog veka u Srpskoj kafani, odmah tu pored Ateljea 212 gde su glumci redovni gosti. Naime, svakog prvog januara oni bi postajali kelneri u kafani i služili goste umorne posle novogodišnje terevenke, a mic po mic, počeo se skupljati sve veći broj ljudi. Na kraju, nastala je Ulica otvorenog srca koja je počela da se širi i na druge delove Beograda.

Na kraju Svetogorske ulice, tamo gde se ukršta sa Takovskom, nalazi se kuća predratnog trgovca Sime Nikolića. U dnu ove kuće danas je apoteka, ali ono što je neobično jeste ukras na vrhu ovog objekta. Naime, Nikolić se obogatio trgujući prasićima. Kako bi im se zahvalio, odlučio je da na samom vrhu kuće postavi svinjsku glavu u kamenu koja, evo stoji tu više od pola veka.

Ulica Žorža Klemensoa

Nakon samo osam godina ulica ponovo menja ime u Žorža Klemensoa i biće poznata pod ovim nazivom od 1930. do 1943. godine. Klemenso je bio francuski ministar rata u sudbonosnim danima Prvog svetkog rata i jedan od velike četvorice na mirovnoj konferenciji u Versaju i odlikovan je medaljom Obilića za hrabrost od strane kralja Nikole.

Foto: Forum ljubitelja železnice - Između dva rata ulicom je prolazila trasa broj 7, koja je vodila od Paviljona Cvijete Zuzorić do Novog groblja. Tramvaji su izmešteni 1940. godine, a na njihove mesto su došli autobusi i nesto kasnije trolejbusi koji i dalje saobraćaju ovom ulicom 

Svetogorska drugi put

Nakon nemačke okupacije Beograda, nove vlasti nisu dozvolile da beogradske ulice nose nazive onih koje su smatrali svojim protivnicima ili imena koja su mogla osokoliti potlačeno građanstvo. Ipak, nisu želeli da ulicama daju nazive koji će provocirati Beograđane, te je ovoj ulici u centru grada 1943. godine vraćeno, u ratnim okolnostima, neutralno ime Svetogorska.

Ipak, i ovaj naziv neće se dugo zadržati.

Ulica Ive Lole Ribara

Nakon poraza Nemaca i dolaska komunista na vlast, došlo je vreme da se priznaju velika dela heroja Narodno oslobodilačke vojske. Već 1946. godine Svetogorska dobija novo ime – Ulica Ive Lole Ribara, koje će nositi sve do 1997.

Lola Ribar bio je komunista, narodni heroj, sekretar SKOJ-a i član Vrhovnog štaba. Rođen je u Zagrebu, a školovao se u Beogradu.

Bio je jedan od najbližih saradnika Josipa Broza Tita, a poginuo je 27. novembra 1943. kada je avion kojim je trebalo da otputuje na diplomatsku misiju u Kairo, pogođen neprijateljskom bombom na aerodromu na Glamočkom polju. Sahranjen je na tajnoj lokaciji kako ne bi pao u ruke neprijatelju, da bi 27. marta 1948. njegovi posmrtni ostaci bili preneti u novoizgrađenu Grobnicu narodnih heroja na Kalemegdanu.

Foto: Wikipedia / Arhivska fotografija - Ivo Lola Ribar u Jajcu 1943. godine

Svetogorska treći put

Devedesete godine u Beogradu donele su svašta, ali ništa dobro. Bilo je to vreme rata u Bosni i Hrvatskoj, doba inflacije i borbe za opstanak. Ljudi su se ponovo okretali religiji, a bilo je i onih kojima je Lola Ribar smetao samo zbog svog hrvatskog porekla.

Tako 1997. godine ulica po treći put dobija ime Svetogorska koje nosi i danas.