Da li ste znali da se slika Đure Jakšića "Devojka u plavom", zahvaljujući Joci Vujiću, nalazi u umetničkoj zbirci Narodnog muzeja Srbije? A da li znate ko je bio Joca Vujić, čovek koji je bio jedan od najvećih kolekcionara umetnina i osnivač prvog privatnog muzeja u Srba?

Veleposednik zaljubljen u kulturu

Danas je nejasno i obavijeno "istorijskom sumaglicom" kako je Joca Vujić, kolekcionar, veleposednik, poslanik, počasni član Matice srpske, bibliograf, zaštitnik kulture i baštine srpskog naroda, i Slavena uopšte, te osnivač, po njemu nazvanog, prvog srpskog privatnog muzeja u rodnom gradu Senti, veliki narodni dobrotvor, ostao skrajnut od "istorijskih reflektrora sadašnjice" i zaboravljen?

A njegov život počeo je 13. jula 1863. godine u Senti, gde je rođen u uglednoj advokatskoj porodici. Studirao je na Filozofskom fakultetu u Beču gde je bio đak Franje Miklošića, poznatog slaviste. Sam Miklošić, bio je u ono vreme značajna ličnost kojoj je kraljevina dodelila orden Svetog Save, a biran je i za počasnog člana Srpskog učenog društva u Beogradu. Ipak, Vujić se na filozofiji nije dugo zadržao. Studije nastavlja na Poljoprivrednoj akademiji u mađarskom gradu Altenburgu, gde je i diplomirao 1885. godine.

Po povratku u Sentu, počeo je da se bavi skupljanjem materijala za svoju zbirku umetnina i kulturnih spomenika, o čemu piše u pismu koje je uputio Matici srpskoj 1925. godine:

"Radio sam, bez velikih pretenzija, iz čiste ljubavi prema svojoj rasi i naciji, sakupljao sam kulturne spomenike naše prošlosti jedino iz duševne potrebe i nameravao sam da time podstreknem i mlađi naraštaj na ljubav i interesovanje prema kulturi srpskog naroda ...”.                                                    

I beše tako. Vujić nije mirovao. Tokom čitavog svog života i uspešne karijere pohodio je muzeje i biblioteke. Ni jednu prestonicu tadašnje Evrope Vujić nije mimoišao. Od Londona do Firence, od Berlina do Rima i Pariza, on istražuje u arhivama u potrazi za podacima o svom narodu i slavenstvu, kulturi. Obilazi galerije, kolekcije, antikvarnice i knjižare, sva mesta gde je mogao pronaći deo srpske istorije, kulture, tradicije. Istražuje i u Mileševi, Studenici, Manasiji, Žiči i drugim manastirima. Rodoljubljubiv, kakav je bio, pored sakupljanja likovnih dela savremenika, prikuplja knjige, arheološke artefakte, oružje, numizmatičke predmete i arhivsku građu vezanu za nacionalno stvaralaštvo uopšte. Što je započeo u 19. veku, radi sve do smrti 1934. godine. U isto vreme sakuplja kulturno-istorijske dragocenosti s ciljem da nađu svoje mesto u srpskim muzejskim izložbenim prostorima.

Prvi muzej u Srba

Za kupovinu slika Nadežde Petrović, Đure Jakšića, Uroša Predića i mnogih drugih umetnika, izdvaja začajna sredstva. Tako nastaje jedna od  najvrednijih kolekcija slika srpskih umetnika iz druge polovine 19. i početka 20. veka, sa više od 300 slika. Pored ove neprocenjive umetničke kolekcije, prikuplja biblioteku od 20.000 knjiga. Vujićevu zbirku čini i 3.000 arhivskih dokumenata, narodnih nošnji, bakroreza, numizmatike, oružja.

Ideju muzeja, jer je i za današnje vreme, prikupio značajnu građu, Joca Vujić realizuje u svojoj rodnoj kući u Senti početkom dvadesetog veka. Kolekciju čine više od 300 slika, 20.000 knjiga, 3.000 arhivskih dokumenata, bakroreza, komada oružja, zbirkom numizmatike i narodnih nošnji. Kao čovek koji je život posvetio kulturi i umenosti, nadograđujući na svojim putovanjima usvojeno tokom školovanja, Joca pravi katalog svog, prvog srpskog muzeja. Katalog je sačuvan i pokazuje sa kojom je predanošću i stručnosšću Vujić obradio zbirku. Materijale je sistematizovao u pet grupa: Galeriju slika  sa 375 dela, 8 vajarskih radova, 59 crteže, 983 štampanih slika, fotografija i crteža, i poslednja grupa sa u kojoj su se nalazili oružje, nakit, gusle, posuđe i narodni radovi, ukupno 180 predmeta.

Neprocenjiva zbirka Univerzitetske biblioteke

Svo to sa pedantnošću i upornošću, kolekcionarskom pažnjom prikupljeno kulturno istorijsko i nacionalno blago koje nema cenu, Vujić je želeo da pokloni Novom Sadu, pod uslovom da muzej koji bi se otvorio nosi njegovo ime. Pošto ne uspeva da se dogovori sa tadašnjim vlastima Srpske Atine, Vujić 1932. godine, zbirku poklanja Univerzitetskoj biblioteci u Beogradu, pa tako nastaje "Zbirka stare i retke knjige". U ovom zdanju nalazi se i značajan broj dokumenata, starih rukopisa  od XVII do XX veka iz srpske istorije i kulturu, koja je prikupio Vujić.

I kao da je tada neko "ugasio svetlo". U zdanju na Bulevaru kralja Aleksandra, ona ostaje potpuno zaboravljena više od 80 godina. Na svetlost dana njegov dugogodišnji rad se vraća kroz istraživanje pretočeno u knjigu dr Tatjane Brzulović Stanisavljević, koja ističe da u zaostavništini danas ima 2965 dokumenta. Među njima su i porodična pisma i razna dokumenta kneza Miloša Obrenovića, koje je Vujić otkupio od porodice kneževe ćerke Petre.

Slika: Wikipedia / Đura Jaksić - Devojka u plavom

Donator Vujić

Neka od najvrednijih dela fundusa Narodnog muzeja Srbije su poklon Joce Vujića. "Devojka u plavom" Đure Jakšića, te slike Konstantina Danila. Temelj za osnivanje Galerija Matice srpske činili su njegovi darovi. Pomogao je osnivanju biblioteke Filozofskog fakulteta u Skoplju, uputivši donaciju od 250 raritetnih knjiga.

Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije 2014. godine proglasilo je zbirku Joce Vujića kulturnim dobrom velikog značaja. Univerzitet u Beogradu je portret Joce Vujića izložio u svečanoj sali stare univerzitetske zgrade.

Nagrađivan i posle zaboravljen

Koliko je poštovan "u svoje vreme" bio Joca Vujić pokazuju priznanja i odličja koje je dobio. Odlikovan je ratnom spomenicom iz Balkanskih ratova i ordenom Crvenog Krsta. Za sve što je učinio kao rodoljub, dobio je znamenja Svetog Save IV, III i II stepena. Nosilac je ordena Jugoslovenske Krune i ordena Belog Orla. Za svoj neumoran rad u umetnosti, kulturi i nauci, proglašen je počasnim članom Matice Srpske i Istorijskog društva u Novom Sadu. Bio doživotni počasni predsednik Muzeja Matice Srpske.

Zbirka Joce Vujića

A da Vujić zauzme mesto koje mu u srpskoj istoriji pripada, prvi korak je napravio njegov unuk Vasilije Vince Vujić. Ovaj profesor u penziji Zemunske gimnazije, potvrđuje da "iver ne pada daleko...". Osnovao je Udruženja za kulturu, umetnost i međunarodnu saradnju "Adligata", u okviru kojeg su otvoreni Muzej srpske književnosti i Muzej knjige i putovanja. I upravo je to mesto na kome će se izložiti zbirka koja je u fazi formiranja. Tu su neke njegove lične stvari, naočare u originalnoj futroli, jelek bogato ukrašen srmom i zlatnim vezom. Iz fundusa prvog srpskog privatnog muzeja stigli su bokali za vino sa ispisanim zdravicama na srpskom jeziku, ručni rad Toše Branovačkog, učitelja iz Sente kojem je u klupama sedeo i Stevana Sremca. Donaciju čine i brojne fotografije i dokumentacija, kao i tri vaze koje je kolekcionar kupio 1894. godine u Rimu.

Naslovna slika, delo Uroša Predića, nalazi se u kolekciji Narodnog muzeja u Beogradu.