Na jednoj slici nastaloj početkom prošlog veka nalazi se stamena žena u stojećem stavu naslonjena na stolicu. Obučena je u tešku crnu haljinu, kose uredno skrivene tamnom maramom. Sve ovo pravi strogi okvir za pogled Draginje Petrović u kome se istovremeno ogleda i tuga i neskrivena snaga, ista ona koja joj je pomogla da pregura sve životne tragedije i svoj život posveti Bogu i narodu.

Zaboravljena zadužbinarka

Rođena je 1831. godine u porodici Radovanović, iz Mostara. Poticala je iz ugledne trgovačke porodice, što joj je omogućilo da ima ugodno detinjstvo i stekne bar neko obrazovanje. Njen život se drastično menja kada je u 19. godini udaju za gotovo dve decenije starijeg Stanojla Petrovića. Stanojlo je već tada bio poznat kao jedan od najvernijih pristalica kneza Miloša, koji je svoju odanost zbačenom srpskom vladaru platio teškom tamnicom. Ipak, u vreme sklapanja braka sa mladom i lepom Draginjom, njegov položaj je bio već daleko prihvatljiviji, te ga 1850. godine zatičemo na mestu na mestu načelnika Čačanskog okruga.

I pored velike razlike u godinama, brak je bio prisan i plodan, te uskoro dobijaju sina jedinca, Petra. Istovremeno, Stanojlo napreduje u karijeri te 1854. godine mala porodica prelazi u Kragujevac. Kako su kasnije pisali njeni biografi, negde u to vreme Draginja počinje više da se interesuje za duhovni život, te posećuje manastir Ljubostinja, zadužbinu kneginje Milice, gde upija priče o životu kneževskog para i njihovom dobročinstvu. 


Foto: Wiki / Forum "Politikin Zabavnik"

Porodična tragedija koja je obeležila život Petrovića

Sreća ipak nije dugo trajala. Već sledeće, 1855. godine umire im sin Petar, još uvek tek detence. Tuga roditelja bila je tolika, da je prema nekim kazivanjima 1860. godine knez Miloš preimenovao Stanojlovo rodno mesto Svine u Petrovac (na Mlavi), kako bi bar nekako utešio svog vernog ratnika i njegovu suprugu.

Utehu su našli i u dobročinstvu, koje je sa Stanojlovim napredovanjem kroz karijeru sve do mesta državnog savetnika bilo sve veće. Pred kraj XIX veka bili su dobrotvori čak 17 duhovnih, zanatlijskih, pevačkih i sportskih društava. Živeli su u velikoj kući u Kragujevačkoj ulici, danas Kralja Milana, tačno preko puta Beograđanke.

Dodatni udarac Draginji biće smrt muža 1893. godine. Pozamašno bogatstvo koje je dobila na uživanje usmeriće u potpunosti na zadužbinarstvo, a svoj životu hrišćanstvu i duhovnosti. Zbog svojih dela uživala je veliko poštovanje ondašnjeg Beograda od jadnih i ubogih kojima je svesrdno pomagala, preko sveštenstva i uglednih Beograđana do samih Obrenovića.

Crkva Sv. Nikole na Novom groblju

Jedna od prvih Draginjinih zadužbina jeste grobljanska Crkva Sv. Nikole na Novom groblju. Na ideju da suprugu i sinu izgradi dostojan spomen došla je zahvaljujući mitropolitu beogradskom Mihajlu, koji je bio i njen duhovnik. Crkva je izgrđena u srpsko-vizantijskom stilu po planovima Svetozara Ivačkovića a po ugledu na samu Aja Sofiju. Za njeno freskopisanje bio je zadužen slikar Stevan Teodorović, koji je sa suprugom Poleksijom oslikao i ikonostas.

Crkva je osvećena 9. maja 1893. na praznik Prenosa moštiju Svetog oca Nikolaja, uz prisustvo mitropolita, svih važnijih  državnih zvanica i velikog broja Beograđana.

Foto: Milena Arsenić

Od cara caru

Ono što Draginja nikada nije krila bila je njena velika posvećenost Rusiji. Tako je na vest da je Rusija dobila novog cara, odlučila da mu u čast krunisanja pošalje poklon neprocenjive vrednosti. Naime, tih godina kolala je priča da je na mestu Kosovskoj boja pronađen krst koji je po svom izgledu mogao da pripada samo nekom hrišćanskom velikašu, ako ne i samom knezu Lazaru. Krst se generacijama nalazio u rukama jedne albanske porodice koja je sve potencijalne kupce obijala tražeći basnoslovnu cenu. Ni ovo nije moglo da odbije odlučnu gospođu Petrović. Bez pogovora je platila cenu i krst je prenet u Beograd. Najpoznatije kujundžije izradile su okov od samog zlata, a Kosovski krst ili Krst Cara Lazara iznošen je pred vernike u beogradskim crkvama o svečanim prilikama.

Napokon, 1896. godine relikvija je spakovana i poslata u Sankt Petersburg sa pismom u kome je Draginja caru prenosi zahvalnost i ljubav od „jedne pravoslavne Srpkinje i u ime svih Srba koji osećaju odanost i ljubav prema Rusiji“. Zauzvrat, Nikolaj II joj šalje svoju svojeručno potpisanu fotografiju, što je u to vreme bio znak velikog poštovanja.

Foto: Forum Politikin Zabavnik/Wiki - Kuća Draginje i Stanojla Petrovića, druga s desna

Zadužbina Stanojla i Draginje Petrović

Svakako najvažnije zadužbina Draginje Petrović bio je fond koji je formiran za potrebe školovanje siromašnih studenata beogradske Bogoslovije. Nazvan „Zadužbina Stanojla i Draginje Petrović“, uspešno je radio sve do početka Drugog svetskog rata, kada je kao i mnoge druge zadužbine prvo privremeno, a zatim i trajno prestao sa radom. Pored pomoći studentima, 200.000 ondašnjih dinara (koliko je iznosio prvobitni poklon), služilo je za izdavanje časopisa Godišnjica „Zadužbine Stanojla i Draginje Petrović“ u kojoj su objavljivani stručni radovi iz teologije, filozofije i srpske istorije i književnosti.

Ovo nije bio jedino a ni konačno zaveštanje plemenite Srpkinje. Tokom godina pomagala je brojne crkve i manastire u zemlji i na Svetoj gori, darivala je zlatni krst skopskom mitropolitu Firmilijanu, kao i skupocene pirotske ćilime carigradskom patrijarhu Joanikiju. Porodičnu kuću u Beogradu zaveštala je Srpskoj književnoj zadruzi, koja je kasnije srušena kako bi se sazidala palata u kojoj je danas knjižara SKZ.

Plemenita ktitorka upokojila se novembra 1901. godine. Vest o njenom odlasku objavljena je na naslovnim stranama svih dnevnih novina. Sahranjena je u svojoj zadužbini, Crkvi sv. Nikole na Novom groblju, pored supruga i sina.