U Beogradu postoji preko 5500 ulica i svaka od njih ima ili krije neku svoju priču. Mnoge od njih poznate su i van granica zemlje, kao što su statusne Vase Čarapića i Knez Mihailova za koje kažu da su još u vreme starih Rimljana bile centar Singidunuma. Poznate su i Karađorđeva, Cara Dušana, Kralja Petra, Balkanska i mnoge druge ulice. Sve one pulsiraju svojim prepoznatljivim ritmom u samom gradskom jezgru, privlačeći posetioce, kako po sadržajima, tako i po nazivima, i samim tim, ulogama koje su imale u prošlosti prestonice i našeg naroda.

Nesporno je da su reke, Sava i Dunav, imali presudnu ulogu da se istorija Beograda proteže i do 6000 godina u prošlost. Kroz istoriju, reke su bile najbrži, najbezbedniji i najeftiniji način transporta i komunikacije. A ako tome pridodamo prirodno uzvišenje na ušću, eto Kalemegdana i Beograda, epicentara vekovnih dešavanja. U milenijumskom životu naselja u priobalju Save i Dunava, bilo ih je na pretek.

Burna beogradska vremena

Ako se vratimo 15 vekova u prošlost, grad je nosio ime Singidunum. Bio je važno strategijsko mesto duž Via Militars, značajnog rimskog puta koji je povezivao tvrđave i naselja duž Dunavske granice ili "limesa". Sa druge strane te granice bila su ratoborna plemena i narodi.

Beše to vreme definitivne podele Rimskog carstva na dva dela, kada se Singidunum našao na severozapadnoj granici Istočnog rimskog carstva iz koga je nastala Vizantija. To je buran period koji se vezuje za upade Huna koji su zauzeli i razorili Singidunum 441. godine. Četiri godine kasnije Istočno rimsko carstvo je povratilo grad. Zatim na red u osvajanju dolaze Sarmati, potom Ostrogoti, pa 470. godine Gepidi a njih su ponovo isterali Ostrogoti. Istočno rimosko carstvo je ponovo u Singidunumu 510. godine. Zatim je opustošen od Avara. Rimljani se još jednom vraćaju grad pod svoju kontrolu osam godina kasnije. Konačno, oko 630. godine Sloveni su se naselili u područje oko Singidunuma.

Kroz sva ova zbivanja, na steni iznad ušća Save u Dunav, formiran je provo rimski kastrum (vojno utvrđenje), oko koga je potom izgrađena varoš.

Foto: Pavle Kaplanec

Kaldrma stara 1500 godina

Mnogo vekova kasnije, u arheološkim slojevima prilaza Istočnoj kapiji Beogradske tvrđave, otkriven je kulturni sloj koji govori o životu naselja u priobalju Save i Dunava, u II i III veku, kao i u doba rane Vizantije V i VI veka. Arheolozi su tu, proučavajući prošlost grada, ne tako davno, pronašli najstariju ulicu u Beogradu.

Locirana u Donjem gradu, podno Kalemegdana na desnoj obali Dunava, između Istočne, kapije Karla VI i Vidin kapije. Reč je o ostatku ulice, pristupnoj komunikaciji koja je podnožjem padine vodila prema Donjem gradu iz dela grada oko današnje Dušanove ulice, a smatra se da potiče iz doba Rimljana i rane Vizantije. Kaldrma stara milenijum i po, govori i dopunjava mozaik bogate istorije prestonog grada.

O njenom značaju posebno svedoči to što je bila pokrivena kaldrmom, što ukazuje kako na njen značaj kada je komunikaciju, već i  na nivo organizovanosti tadašnjeg Beograda. Koliko je korišćen i bio u funkciji, pokazuju i danas vidljivi tragovi kolskih točkova na kaldrmi. I to nije sve. Ispod slojeva na kojima leži ova ulica otkriveni su ostaci antičkog i posleantičkog vremena.

Tajna antičkog groba

Ipak, ovo nije jedina tajna koju krije ova dunavska padina. Neposredno pored otkrivene, sada već zasigurno najstarije sačuvane beogradske ulice, na dubini od nekoliko metara pronađen je dečiji grob koji datira iz IV ili sa početka V veka.

Iako nam danas ova činjenica izaziva cuđenje, u rimsko vreme bio je običaj da se mrtvi sahranjuju duž glavnih puteva, pa se tako sahranjivalo i pored te ulice koja je vodila do dela naselja na Donjogradskom platou.

Ovaj deo Kalemegdana, izuzetne istorijske riznice, čuva mnogobrojne tajne iz prošlosti Beograda. U tom pogledu, Kalemegdan predstavlja pravi arheološki biser, spomeničko nasleđe i za buduća arheološka istraživanja.