Njegovo ime nosile su škole, kulturno umetnička društva, radne organizacije, kao i jedna od najdužih ulica na beogradskoj opštini Čukarica. Njegova život, a posebno smrt do danas su ostali pod velom tajne, kao i pitanje – kako je Blagoje Parović, jedan sasvim obični obućarski radnik dospeo do pozicije čoveka koji je zamalo zasenio Josipa Broza Tita?

Seljak, radnik, revolucionar

Priča Blagoja Parovića liči na priče mnogih mladića koji su tih godina maštali o slobodi, bratstvu, jedinstvu i komunizmu. Rođen je 1903. godine u selu Biograd pored Nevesinja. Roditelji, majka Gospava i otac Petar, bili su težaci koji na ljutom hercegovačkom kršu uz par redova krompira i par ovčica pokušavali da prehrane brojna i gladna dečija usta. U Prvom svetskom ratu zadesila ih je sudbina česta tih godina. Prvo od bolesti i teškog života umire Gospava, a potom Petra ubijaju austrougarski vojnici.

Sirot i siromah, Blagoje nije imao previše izbora za dalji život, a kamoli u izboru karijere. Tek jedva punoletan, posle rata dospeva u Vinkovce, gde radi kao obućarski šegrt. Upravo su mladi, siromašni i potlačeni bili plodno tlo za sejanje komunističkih i ideja, a to seme bunta nije zaobišlo ni Blagoja. Mada skromnog obrazovanja, bistar i prodoran, brzo napreduje na partijskoj lestvici.

Postaje aktivni član radničkog pokreta 1921. godine, zatim i član KPJ 1923. godine. Partijski zadaci agitovanja i organizovanja radničkog pokreta vode ga iz Vinkovaca u Zagreb, gde postaje jedan od stubova hrvatskog ogranka organizacije. Od 1926. do 1928. blisko sarađuje sa Josipom Brozom Titom, odnos koji će u kasnijim godinama biti izvor raznih neproverenih priča.

Zagreb Blagoju ne donosi samo politički angažman, već i ljubav. Agitujući, sreće Anku Butorac, mladu radnicu u fabrici rublja, koja će mu uskoro postati i supruga. Pored zajedničkih ideja, vezivalo ih je i slično poreklo. Kao i Blagoje, i Anka je poticala iz ruralnih krajeva, malenog sela pored Gospića. Posle Prvog svetskog rata, čuvanje ovaca i zemljoradnju zamenila je krojačkim zanatom, a skromne devojačke snove onima o slobodi i ravnopravnosti. 

Relativno miran život ubrzo prekida uvođenje Šestojanuarske diktature 1928. godine, tokom koje je bila otvorena sezona lova na sve protivnike krune, a posebno na komuniste. Dok Blagoje odlazi u ilegalu, Anka se našla među osuđenima u jednom od brojnih nameštenih procesa.

Odlazak u Rusiju, maticu komunizma

Odlazak u Rusiju 1930. godine u političku školu, biće prilika da se supružnici ponovo nađu. Oboje pohađaju partijske kurseve i škole, pripremajući se za dalje organizovanje radničkog pokreta i preuzimanje istaknutih uloga u KPJ. Tih godina u Moski dobijaju i ćerku Maju.

U Jugoslaviju se vraćaju tek 1934. godine, kada je Blagoje izabran za člana Politbiroa Centralnog komiteta KPJ, jednu od najviših pozicija ove partije. Za to vreme Anka po zadatku radi u Sisku, Čakovcu i Varaždinu. Istovremeno, Parović biva pod udarom Kominterne, koja ga optužuje za aferu sa predstavnicom ambasade SSSR u Budimpešti, što je bilo protivno pravilima partije.

Po drugi supružnici se razdvajaju 1937. godine. Blagoje odlazi u građanski rat u Španiju kao predstavnik CK KPJ, dok je Anka po drugi put uhapšena, ovaj put zbog ilegalnog rada i oranizovanja štrajkova. Ono što neće znati je da je ovaj rastanak bio i konačan.

Ko je ubio Blagoja Parovića?

Dok je Anka boravila u kazamatima, Blagoje je u Španiji završavao tromesečni vojni kurs. Sa relativnim vojnim znanjem inicira osnivanje dobrovoljačkog bataljona „Đuro Đaković“, koji je bio sastavljen od Jugoslovena. Pokrenuo je izdavanje lista „Dimitovac“, koj je izlazio na srpsko-hrvatskom, češkom i slovenačkom jeziku. Pred samu smrt imenovan je za političkog komesara XIII internacionalne brigade.

I upravo tu dolazimo do najzanimljivijeg dela.

Prema zvaničnim zapisima, Blagoje Parović poginuo je prvog dana bitke za Brunete. 6. jula 1937. godine u borbi za španskim fašistima. Fotografiju njegovog mrtvog tela načinio je Vlajko Begović, koji je prema nekim svedočenjima zapravo bio Parovićev ubica.

Naime, gotovo 5 decenija posle Parovićeve pogibije, javlja se teorija da je Josip Broz Tito u španskom borcu video svog najvećeg rivala za preuzimanje mesta generalnog sekretara KPJ. Ovu teoriju izneo je krajem osamdesetih Vladimir Dedijer, Titov bliski saradnik i biograf, a zatim su je uz radna kićenja dopunjavali i promovisali razni kritičari, ali i poštovaoci lika i dela doživotnog predsednika Jugoslavije.

Oni treći, pak, imali su daleko opreznije opaske. Umesto Tita, kao pravi krivac za smrt istaknutog komuniste označen je SSSR, koji je pre, za vreme i posle toga imao veliki uticaj na unutrašnja previranja u okviru KPJ.

Bilo kako bilo, posle Španskog, a potom i Drugog svetskog rata, u novom zaletu stvaranja kulta ličnosti, Blagoje Parović uveden je u panteon novih heroja. Danas njegovo ime nosi ulica na Čukarici, ali i u Novom Sadu i Nišu, kao i rodnom Nevesinju.

Parovićeva supruga Anka nastavila je da se bavi revolucionarnim radom i posle smrti supruga. Posle neuspešnih pokušaja da ode u španske dobrovoljce, bavila se organizovanjem radničkog, a potom i oslobodilačkog pokreta u Krajini. Uhapšena je i ubijena 1942. godine u Kostajnici. Posle rata proglašena je za narodnog heroja.