Otkako su dočekale okončanje Drugog svetskog rata, beogradske ulice najzad su mogle odahnuti spokojem. Ipak, politička natezanja u svetu nisu se sasvim stišala ni nakon primirja. Svetske sile vukle su svaka na svoju stranu – istočnu ili, pak, zapadnu, a Jugoslavija, po ugledu na nacije Dalekog istoka, počektom ’60-tih godina prošlog veka svrstala se među – nesvrstane.

Spram mirnih ulica prestoničkih, antikolonijalne borbe koje su potresale Afriku bile su daleko od kudikamo spokojnije beogradske svakodnevice. Ipak, jedan tragičan događaj, osim što je još više uzburkao afrički kontinent, za tren oka se prelio i u jugoslovensku prestonicu. Masovne demonstracije koje su tada održane u Beogradu stvorile su metež kakav se nije pamtio više od 15 godina unazad. Povod za to bilo je ubistvo Afrikanca po kome će kasnije dobiti ime i jedna od ulica glavnog grada.

Kakvu istoriju krije ime sa table na Karaburmi?

Presecajući deo Karaburme, ulica Patrisa Lumumbe smeštena je gotovo ma samoj gradskoj periferiji. Spram toga, ime ispisano na plavim tablama jedno je od najčuvenijih u savremenoj afričkoj istoriji. Naime, do sredine prošlog veka, crni kontinent već je vekovima bio na meti kolonizacije od strane vodećih zemalja Evrope, a istu sudbinu delila je i današnja Demokratska Republika Kongo.

Kongo je u to vreme bio pod dugogodišnjom kapom belgijskih kolonijalaca. Njegova istorija stoga je već bila ispisana neprekidnim sukobima, zločinima i tlačenjem lokalnog stanovništva. Decenijama su belgijanci ekslploatisali tamošnje prirodne resurse, ostavljajući za sobom bedu i pustoš. Ironično, država sred afričke džungle još od kraja 19. veka nosila je naziv Slobodna država Kongo.

Pritom se i tadašnji belgijski kralj Leopold prema „slobodnoj državi“ odnosio kao prema ličnom vlasništvu: kolonizaciju je video kao oruđe u zgrtanju sopstvenog bogatstva. Međutim, izrabljivanje ionako siromašnog naroda išlo je predaleko – milioni Kongoanaca umirali su kako zbog gladi i bolesti, tako i zbog mučenja i masovnih ubistava.

Ovakva „politika“ naišla je na oštru osudu međunarodne zajednice. Otuda je Belgija 1908. godine ustrojila Belgijski Kongo kao svoju koloniju. Do početka Drugog svetskog rata primetni su bili njen privredni razvoj i urbanizacija, ali tamošnje stanovništvo i dalje je bilo u teškom položaju. Afrikanci su odgovor našli u ogranizovanju pokreta za nezavisnost širom kontinenta. Ipak, ovaj vid pobune ojačaće tek po okončanju ratnih sukoba u svetu, što će i kolonijane sile osujetiti u nameri da održe afričke posede pod svojom vlašću. Do sredine prošlog veka, vrhunac afričkih antikolonijalnih borbi odjeknuće celim svetom.

Patris Lumumba: aktivista, borac i vođa po meri naroda

U državi lišenoj slobode i ljudskih prava stastao je mladić po imenu Patris Lumumba. Rođen 1925. godine u siromašnoj zemljoradničkoj porodici, Patris je od malena voleo da uči. U seoskoj školi, iako oskudno opremljenoj, doslovce je „gutao“ svaku knjigu koje bi se domogao.

Najviše je, ipak, upijao je dela prosvetitelja poput Voltera i Rusoa. Otuda se i priklonio idejama slobode i nezavisnosti, što ga je potaklo da svoj bunt najpre izrazi kroz stihove koji su otvoreno zagovarali antiimperijalizam.

Slične ideje potaći će ga i na bezrezervnu borbu za radnička prava. Završivši za poštanskog službenika, Patris se zapošljava u jednoj pošti u gradu Kisanganiju (tada Stenlivilu). Okupio je sindikat poštanskih radnika, ali već 1956. godine, optužen za potkradanje pošte, završava iza rešetaka na godinu dana. Potom u glavnom gradu Kinšasi (tadašnjem Leopoldvilu) nalazi posao prodavca u pivari, sve dok ga nepokolebljivi slobodarski stavovi nisu odveli put političkog aktivizma.

Već 1958. godine, Lumumba dolazi na čelo tek osnovanog Kongoanskog nacionalnog pokreta. Okupivši afričko stanovništvo „pod jednu kapu“, pokazaće se da Kongoanci nisu mogli dobiti boljeg lidera. „Bez dostojanstva nema slobode, bez pravde nema dostojanstva, a bez nezavisnosti nijedan čovek ne može biti slobodan“, smatrao je Lumumba. Kao već obrazovanog i načitanog, krasili su ga elokventnost, britak um i vatrena retorika – sve što je širokim narodnim masama, zagriženim idejom antikolonizacije koja je uveliko zahvatala kontinent, bilo potrebno da se ujedine u svrgavanju već poljuljane belgijske vlasti.

U nastavku - kako je Afrikanac poveo demonstrante u Beogradu...