Strma, vrludava, uska ulica na senovitom Senjaku, ponela je ime po Sanji Živanoviću. A njen naziv, obično neobičan, baštini priču o jednoj ratom prekinutoj mladosti.

Iako je u nazivu ulice ime Sanja, ime mu je bilo Aleksandar, a ulici njegovog imena mnogi dodaju atribut "jedna od najlepših" ulica u Beogradu.

Foto: Wikipedia - Aleksandar Živanović Sanja

Slobodarske ideje

Aleksandar Živanović Sanja je rođen 1890. godine u Beogradu. Otac Živan bio je naučnika, savetnik, ministar, pisca poznate "Političke istorije Srbije druge polovine 19. veka", istaknuti član liberal. Majka Jelena, rođena je sestra Dragutina Dimitrijevića Apisa. Pored Aleksandra, Živan i Jelana imali su još četvoro dece: Stanislavu, Milevu, Milicu i Mileva. U Beogradu je završio osnovnu školu, Realku, a potom je započeo studije arhitekture na Tehničkom fakultetu na Beogradu.

Pored brojnosti, porodica Živanović se odlikovala i slobodarskim duhom. Dragutin Dimitrijević Apis je bio osnivač i ideolog ilegalne organizacije "Crna ruka" i organizator grupe oficira i civila koji su izvršili Majski prevrta, ubivši kraljevski par Obrenović, Dragu i Aleksandra. Na srpski presto došao je Petar Prvi Karađoređević. Kažu da je Živan u dobroj meri uticao na Apisovo vaspitanje, jer su on i Jelena rano ostali bez roditelja. Živan je, pak, bio i jedan od osnivača komitske organizacije. Komite, antiosmanlijske snage, imali su u to vreme jednu od najvažnijih, ali i najopasnijih uloga. Prelazili su u neprijateljsku pozadinu, vršili gerilske napade i diverzije, prikupljali podatke, unosili paniku u turske redove. Upravo ova uloga njegovog oca biče ključna za dalji tog Sanjinog života. 

Mladost prekinuta ratom 

Kraj 18. i početak 19. veka u Srba je snažan nacionalni zanos pokrenuo ideju oslobođenja srpskih krajeva od Turaka. Vreme je to kada su Južna Srbija i Makedonija, stari Srpski krajevi, još uvek pod osmanskom vlašću. Dok se nad Balkanskim poluostrvom spremaju oslobodilački ratovi, u isto vreme nad Evropom gomilali su se oblaci  "Velikog rata", do koga će doći dve godine posle Balkanskih ratova. Bez obzira na obrazovanje, društveni status, ekonomski položaj, ideja oslobođenja srpskih krajeva od Turaka bila je ujedinititelj. Javljaju se pokreti, među kojima su komitski ili kasnije četnički, koji su imali značajnu ulogu u oslobođenju.

Aleksandar, najstariji sin Živana i Jelene, bio je na drugoj godini studija tehnike kada je ponesen slobodarskim idejama oca otišao u komite. U dobrovoljce se prijavljuje septembra meseca 1912. godine, u četu Ljubomira Vulovića, Apisovog prijatelja i jednog od zaverenika Majskog prevrata. Komite su imale zadatak da se pre početka ratnih dejstava prebace u dubinu neprijateljske teritorije koju su okupirale Osmanlije, kako bi diverzijama i stalnim napadima slabili otomansku vojsku, unosili nesigurnost i tako omogućili srpskoj vojsci snažne prodore u dubinu neprijateljske teritorije.

Tako je bilo i pred Prvi balkanski rat. Komite su započeli svoju borbu i pre objave, oktobra 1912. godine. Bio je 18.oktobar. Četa Ljubomira Vulovića krenula je u akciju prebacivanja na Kosovo i Metohiju, koga su držali Turci. Mesto prelaska je kod karaula Lisica i Merdare. Već pri prvim koracima na kosovskoj zemlji, došlo je do sukoba sa osmanlijskom vojskom. Tu na položaju Lisica, od prvog ispaljenog turskog metka, poginuo je komita, student Sanja Aleksandar Živanovića, prva srpska žrtva Prvog balkanskog rata. Imao je 22 godine. 

Sudbina je htela da u istom ratu pogine i njegov prijatelj, Apisov zaverenik, suprug najstarije sestre Stanislave, potpukovnik Aleksandar M. Glišić. Potpukovnik Glišić poginuo je deset dana kasnije, 23. oktobra za vreme Kumanovske bitke. 

Danas uspomenu na mladog heroja nosi je beogradska ulica koja se nalazi na Senjaku, ulica Sanje Živanovića.