Pored one svoje osunčane i nakićene strane koju Beograd poseduje, nalazi se ona mračna strana išarana ljudskom tragedijom.

Jedna od tih crnih tačaka na mapi ovog Beograda je zgrada u Đušinoj br. 7, koja je za nešto više od veka svog postojanja prešla put od jedne od prvih kasarni srpske vojske, preko tamnice Gestapoa i Ozne do fakulteta. 

Prva kasarna srpske vojske

Kada je 1835. godine srpska kneževina dobila pravo organizovanja sopstvene stajaće vojske, pokrenuto je pitanje smeštaja vojnika. U Beogradu se u narednim godinama grade dve kasarne, jedna u Savamaloj i druga na Paliluli.

Iako na obodu ondašnjeg grada, Paliluska kasarna se nalazila na odličnoj poziciji, u neposrednoj blizini Palilulskog trga i izvora pijaće vode. Izgradnja je obavljena u periodu 1837-38. po nacrtima glavnog kneževog neimara Haži Nikole Živkovića.

Pored prostorija za smeštaj vojske i konja, na prostranom placu između današnjih ulica Takovske, Đušine i Dalmatinske nešto kasnije sagrađena je i jedna od prvih vojnih bolnica. U pitanju je bila zgrada sa jednim spratom, a njen izgled je danas gotovo izgubljen. Iako se očekivalo da će prisustvo vojske uticati na “uvođenje reda” među stanovnicima palilulskog kvarta, obližnja česma postala je poznata po brojnim i čestim sukobima između lokalaca i vojnika koji su dolazili na česmu i tu napajali konje.

Vremenom su bolesnici premešteni u Vojnu bolnicu na Vračaru, a Palilulska kasarna pretvorena je u sedište konjičkog eskadrona. Kasnije je zgrada dograđena i renovirana, a posle Prvog svetskog rata postala je sedište pešadijskog puka Kraljeve garde.

Zanimljivo je i to da su posle Svetoandrejske skupštine u kasarni bili zatvoreni gospodar Toma Vučić-Perišić i Milivoje Petrović – Blaznavac. Ovaj događaj kao da je predskazivao sudbinu zgrade koja će postati zloslutni kazamat gotovo čitav vek kasnije.

I Specijalna policija i Ozna

Bombardovanje i okupacija Jugoslavije aprila 1941. godine uzrokovali su neobičan problem za okupacione vlasti. Naime, usled stalnih hapšenja i čistki Jevreja, komunista i drugih rodoljuba koje su sprovodile beogradska i nemačka specijalna policija, ponestalo je mesta za boravak pritvorenika. U kazamate su pretvorene brojne zgrade u centalnoj zoni grada, kao što je na primer zgrada Okružnog suda na Terazijama (danas porušena), zgrada Uprave Beograda, Ratničkog doma, a nikli su i logori na Ušću, Sajmištu i na Banjici.

Konačno, krajem 1942. godine odlučeno je da se bivša kasarna Kraljeve garde u Đušinoj ulici proširi i pretvori u zatvor Specijalne policije, posebnog ogranka beogradske policije čiji je zadatak bio obračun sa komunističkim ćelijama i Jevrejima u Beogradu. Za potrebe zatvora izvršena su i određene prepravke, te je jedna od sala pretvorena u deset ćelija samica i isledničke kancelarije. Nove ćelije su bile male, bez dnevne svetlosti ili izvora vazduha, te je zbog uslova smeštaja i surovosti islednika, Đušina je postala jedno od najozlogašenijih mesta u Beogradu, koji je i sam bio u stalnom strahu zbog svakodnevnog terora osvajača i njihovih saradnika. U zatvoru su smeštani zatvorenici oba pola, sa kojima se postupalo sa podjednakom surovošću. Neki od njih završavali su život u tami i sparini Đušine. Oni drugi, odvođeni su u Banjički logor ili streljani na nekoj od mračnih tačaka Beograda. Malo zatvorenika uspelo je da doživi oslobođenje 1944. godine.

I tu još jednom stupa na scenu varljiva istorija Beograda. Naime, oslobođenje grada nije donelo i oslobođenje zatvoru u Đušinoj. Umesto islednika pod komandom Dragog Jovanovića, uselili su se islednici Ozne, a umesto komunista zatvarani su kolaboracionisti, ali i drugi politički protivnici.

Ovo mesto je postalo veoma aktivno 1948. godine posle Titovog istorijskog “ne” Sovjetskom Savezu. Nekada saradnici i saborci, sada su se za isledničkim stolom našli, jedni preko puta drugih, pripadnici dveju političkih struja istog komunističkog pokreta.

Konačno, mračan istorija prekinuta je 1952. godine kada su se u prostorije bivše kasarne i zatvora uselili studenti. Ovaj put svojom voljom jer je zgrada ustupljena Rudarsko-geološkom fakultetu.

Zanimljivo je i to da je u delu zgrade Palilulske kasarne, onom koji gleda na Takovsku ulicu, već više decenija nalazi popularni noćni klub.